Çogur

Tarihi kaynaklardan, 12.-16. yüzyıllarda, kopuzun saz yerine kullanıldığı dönemde, Kafkas, İran ve Anadolu’daki sufi merasimlerinde, derviş- âşık meclislerinde “çağır”, “çagur”, “çugur”, “çoğur” adlı müzik aletinin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Muhtemelen çoğur “hakkı, Allah’ı çağırmak için kullanılan musiki aleti” anlamına gelmektedir. Bu sözün dilimizde kullanılan “çal-çağır” deyiminden türediğini ve sonralar “çoğur” olarak değiştiğini de söyleyebiliriz. Çeşitli tarihi kaynaklardan Orta Çağda Safevi devletinin ordusunda yüksek savaş ruhu kazandırmak için çoğur müzik aletinin kullanıldığı belli oluyor.

Ali Rza Yalçın’ın “Güneyde Türkmen Çağları” eserinde çoğur’un 9 teli 15 perdesi ve güzel ses rengi olmasından bahsedilir. Tarihi kanıtlardan, 12-13. yüzyıllarda ozan kopuzunun çoğurla, 15-16. yüzyıllarda ise çoğur’un saz yerine kullanıldığı görebiliriz. Yalnız çoğurun başka türleri Kafkas’ta, hem de Irak Türkmenleri arasında günümüze kadar ulaşmıştır.

Azerbaycan Tarih Müzesinde bulundurulan 19. yüzyıla ait çoğur müzik aleti üç çift telden ve 22 perdeden oluşmaktadır.

Aletin çanağı dut ağacından monte yöntemiyle yapılıyor. Çanağın üst kısmı 4 mm kalınlığında ağaç üzlükle kapatılır. Kol ve kelle kısmı ceviz, burguları ise armut ağacından yapılır. Genel uzunluğu 880 mm, çanağının uzunluğu 400 mm, eni 225 mm, yüksekliği 140 mm’dir. Koluna 22 perde bağlanır. Çanağın yan tarafında 2, üst kısmında ise ses rezonansı için birkaç delik açılır.

Ses düzümü küçük oktavın ”do” sesinden ikinci oktavın “sol” sesine kadardır.