Enerji

Yüz yıldan fazla tarihi olan Azerbaycan elektrik enerji hattının hızlı gelişmesi 1970`li yıllara dayanmaktadır.

Azerbaycan\'da 1970-80`li yıllarda bu konuda acil önlemler alınmış, bir takım büyük hacimli projeler gerçekleştirilmiştir. Nahçivan Özerk Cumhuriyeti elektrik teçhizatının belli bir kısmının işletme kapsamında karşılanmasını sağlamak amacıyla 1971 yılında Aras nehri üzerinde gücü 22 MVt enerji olan Aras su elektrik santrali inşa edilmiştir.

Gelişmekte olan Sumgayıt sanayi ilçesinin artan ısı ve elektrik ihtiyaçlarını karşılamak için 2 sayılı Sumgayıt Isı Enerji Merkezi nin gücünün artırılması planlanmış ve 1972 yılında son, 4. türbin jeneratörü çalıştırılmıştır. Böylece, santralin gücü 220 MVt`a çıkarılmıştır. Bu da sanayi bölgesinin elektrik donanımının iyileştirilmesine olanak sağlamıştır.

Karabağ bölgesinde tarımın geliştirilmesi, verimli toprakların sulanması için baraj oluşturulması, bölgenin elektrik enerji ihtiyacının iyileştirilmesi, enerji transferinde kayıpların azaltılması amacıyla Terter nehri üzerinde 1976-1977 yıllarında Serseng su barajı ve gücü 50 MVt olan aynı adlı su elektrik santrali (HES) hizmete sunulmuştu. Halen bu tesis, Ermenistan\'ın geçici işgali altında olan bölgede bulunmaktadır.

19 yüzyılın 70\'li yıllarının sonunda ülkenin, genel gücü 2882 MVt olan elektrik santralleri şimdiler de 15,4 milyar KVt saat elektrik enerjisi üretmekteydi. Buna rağmen, hızlı gelişmekte olan ekonominin durmadan artan talebin karşısında Azerbaycan Cumhuriyeti, komşu cumhuriyetlerden 2,9-3,5 milyar KVt saat elektrik enerjisi ithal etmek zorunda kalmıştır. Bu eksikliği gidermek için bir an önce Şemkir SES-in ve Azerbaycan IES-in yapımına başlama karara alınmıştır.

1980\'li yıllarda gücü 380 MVt olan Şemkir SES ve Güney Kafkasya\'nın en büyük ısı-elektrik santrali sayılan, gücü 2400 MVt olan 8 enerji bloğundan oluşan, kritik parametreden de yüksek parametrelerde çalışma gücüne sahip Azerbaycan IES kullanıma girmiştir.

1980\'li yıllardan itibaren Azerbaycan elektrik enerjisini karşılamakla yetinmeyip elektrik enerjisinin bir kısmını komşu cumhuriyetlere vermiştir. Bu yıllarda Azerbaycan\'ın tüm yerleşim noktalarına, ülkemizdeki her eve elektrik hattı çekilmiştir. Böylece, 1969 yılında Azerbaycan, elektrik enerjisi ithal eden cumhuriyet durumundayken, 1982 yılında artık elektrik ihracatçısına dönüşmüştür.

Aynı dönemde elektrik santrallerinin inşasının yanı sıra, elektrik şebekeleri de sistematik geliştirilmiş ve ülkemizin dayanıklı enerji sistemi oluşturulmuştur. 1968-71 yıllarında 330-kV \'lik Ali Bayramlı (günümüzde Şirvan) DRES-Ağdam-Gence-Ağstafa ve Ali Bayramlı DRES-Yaşma-Derbent yüksek gerilimli hatları, ayrıca, 330/110/20 kV`lik Yaşma , Gence ve Ağstafa kavşak yarım santralleri inşa edilip, kullanıma sunulmuştur.

Azerbaycan IES’in inşası ülkenin enerji ağının gelişiminde yeni bir aşamanın başlangıcı olmuştur. 500 kV\'lik 1. Abşeron EVH, 2. Abşeron EVH, Muhrani-Veli EVH (şu anda kısmen dağılmış durumdadır), 4. ve 5. Mingeçevir EVH’lerler çekilmiştir. 80\'li yıllarda, ayrıca, 500/330/220 kV`lık Bakı, 330/110/10 kV`lık İmişli, 220/110/10 kV`lık Hövsan, Nizami, Müşfik  Sangaçal, Masallı, Ağsu, Babek kavşak yarım santralleri, 330 kV \'lık 3. Ali Bayramlı EVH`ler kullanıma geçirilmiştir.

1990 yılının sonlarında elektrik enerjisi üretimi 23,4 milyar kWatt-saate ulaşmıştır. Tüketim ise 21,7 milyar kWatt-saat olmuştur. 1,7 milyar kWatt-saat elektrik enerjisi ihraç edilmiştir. Kişi başına düşen elektrik enerjisi ise 3300 kWatt-saatten fazla olmuştur. 

Sovyetler Birliği\'nin çöküşü elektrik enerjisi sistemini de etkilemiştir. Fakat dünyanın önde gelen devletleri ile karşılıklı faydaya dayalı ilişkiler kurulmasına yönelik stratejik çizgi sayesinde, elektrik enerji sistemine de yabancı yatırımlar dahil edilmesine olanak tanımıştır. Bu olanaklar, Azerbaycan\'ın enerji sisteminin mevcut potansiyelinin etkinliğinin artırılmasında, elektrik enerji sisteminin yeniden kurulmasında ve yeni güçlerin oluşturulmasında kullanılmaktadır.

1995 yılında ülkede yaklaşık 17 milyar kWatt-saat elektrik enerjisi üretilmiştir. Bu da o dönemdeki tüketimin %97`den artık bölümü demektir. Kalan bölüm ise enerji ithali sayesinde karşılanmıştır.

İnşaatı 1984 yılında yarım kalmış Şemkir SES`in devamı olan Yenikent su havzasının ve su elektrik santralinin inşasının tamamlanması ile enerji sisteminde yeni gelişme aşamasının temeli konmuştur. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Yenikent Su Elektrik Santralinin inşası için 53,24 milyon ABD doları tutarında kredi ayırmış, enerji uzmanlarının ve inşaatçıların gergin çalışmaları sonucunda 2000 yılının aralık ayında santral kullanıma sunulmuş, burada elektrik üretilmeye başlanılmıştır. Azerbaycan milli enerji sisteminin Rusya Federasyonu, İran İslam Cumhuriyeti, Gürcistan ve Nahçivan Özerk Cumhuriyeti tarafından ve Türkiye enerji sistemleri ile yoğun ilişkisi sağlanmıştır. Bu, ayrıca ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin daha da gelişmesine, bölgede barışın, istikrarın, güvenliğin korunmasına neden olan ciddi faktörlerden biridir. Enerji sektöründe yasal mevzuatın oluşturulması, bu alana dair hukuki temellerin geliştirilmesi yönünde de önemli tedbirler gerçekleştirilmiştir. Enerji Hakkında, Enerji Kaynaklarını Kullanımı hakkında, Elektrik Enerjisi Hakkında, Elektrik ve Isı Santralleri Hakkında kanunlar kabul edilmiştir.