Eğitim sistemi

Azerbaycan Cumhuriyetinde genel ortaokul eğitimi üç aşamadan - ilkokul, genel orta ve tam orta eğitimden ibarettir ve genel orta okul eğitimi altı yaştan başlar. Genel ortaokul eğitimi belli eğitim programları (kurrikulumları - lat. curriculum) temelinde gerçekleştirilir. Ülkede genel orta okul eğitimi genelde genel eğitim okullarında, özellikle uzmanlaşma eğilimli eğitim kurumlarında, gimnazium, lise, ilk ve orta meslek okullarında, ayrıca kolej ve yüksek eğitim kurumlarında oluşturulmuş okullarda gerçekleştirilir.

İlkokul eğitimin amacı çocuklarda okumak, yazmak ve hesaplama yeteneği oluşturmak, onlarda insan, toplum ve tabiat hakkında ilk hayat bilgileri, mantıksal tefekkür elementleri, estetik, sanatsal zevk ve diğer özellikleri şekillendirmekten ibarettir. İlkokul eğitimi belli eğitim programı (kurrikulumuna) temelinde verilir. Azerbaycan Cumhuriyetinde ilkokul eğitim altı yaştan başlar ve birinci-dördüncü sınıfları kapsar.

Genel orta eğitimin amacı öğrencilerde konuşma ve yazı medeniyetinin, iletişim becerisinin,  zihinsel aktifliğin ve mantıksal tefekkürün şekillenmesini, eğitim programına (kurrikulumuna) dahil olan dersler üzere ve ayrıca dünya uygarlığının gelişimine ilişkin bilgi ve tasavvurların oluşturulmasını, muasır bilgi-iletişim araçlarını kullanma kabiliyetini, olayları değerlendirmek ve gelecek faaliyet yönünü belirleme becerisini oluşturmaktan ibarettir. Genel orta eğitim beşinci-dokuzuncu sınıfları kapsar. Azerbaycan Cumhuriyetinde genel orta eğitim mecburidir. Genel orta eğitim aşamasında yekun puanlama yapılır ve eğitimini tamamlayan öğrencilere devlet belgesi - şahadetname verilir. Genel orta eğitim belgesi eğitimin sıradaki aşamasına devam etmek için esastır.

Tam orta eğitim aşamasında öğrencilerin yetenek ve kabiliyetlerinin gerçekleştirmeleri, onların serbest hayata ve meslek seçmeye hazırlanmaları, faal yurttaş olarak şekillenmeleri , milli ve beşeri değerlere, insan hak ve özgürlüklerine saygı göstermeleri ve hoşgörülüğü, yabancı dillerden biri veya birkaçıyla iletişim kurabilmeleri vs.  sağlanır. Tam orta eğitim genel ortaokul eğitiminin her üç aşamasını kapsayan eğitim programlarının (kurrikulumların) tam öğrenilmesini öngörmektedir. Tam orta eğitim aşamasında eğitimin eğilim (sosyal, teknik, tabiat ve diğer) temin olunur.

Tam orta eğitim genel orta okul eğitiminin sonuncu aşaması olarak onuncu - on birinci sınıfları kapsar ve bu aşamada eğitim alanların bilgisinin değerlendirilmesinin yekun yeterliliği test edilir. Yeterliliğin sonucuna göre mezunlara devlet belgesi – lise diploması verilir. Tam orta eğitim belgesi eğitimin sıradaki aşamasına devam etmek için esastır.

İlk meslek eğitimi genel orta eğitim temelinde toplumun ve işgücü piyasasının taleplerine uygun olarak, değişik sanatsal ve toplumsal meslekler üzere meslek edinmeyi sağlar. İlk meslek eğitimi mülkiyet biçimine bakılmaksızın meslek eğitim kurumlarında, ayrı-ayrı teşkilat, kurum,  işgücü borsaları, istihdam kurumları vs. kurumların eğitim kurumlarında gerçekleştirilir ve mezunlara değişik yönlerde ilk meslek derecelerinin verilmesiyle sonuçlanır.

İlk meslek eğitimi ilgili eğitim programlarına (kurrikulumları) danayanar oluşturulur. İlk meslek okullarını genel orta eğitim bünyesinde bitirenlere meslek sertifikalarının yanı sıra tam orta eğitim belgesi - diploma verilir.

Orta meslek eğitimi genel ortaokul eğitimi temelinden toplumun ve işgücü piyasasının taleplerine uygun olarak, üretim ve hizmet alanları için değişik dallarda orta eğitimli meslek profilli kişilerin hazırlanmasını sağlar.

Orta meslek eğitimi genelde kolej ve yüksek eğitim kurumunun ilgili kurumlarında gerçekleştirilir ve ön lisans düzeyli meslek derecesi verilmekle sona erir. Genel orta eğitimden orta meslek eğitimi kurumlarına dahil olanlar aynı zamanda tam orta eğitim de almış bulunuyorlar.

Orta meslek eğitimi ilgili eğitim programları (kurrikulumları) bağlamında gerçekleştirilir. Orta meslek eğitimini tamamlayan mezunlara usulüne uygun olarak devlet belgesi - diploma verilir.

Orta meslek eğitimi belgesi yüksek eğitim kurumlarına dahil olma hakkı verir ve ileri eğitim aşamasında yüksek eğitim almak için gerekçe esastır.

Yüksek eğitim tam orta eğitim ve orta meslek eğitiminden toplumun ve işgücü piyasasının talebi dikkate alınmakla yüksek ihtisaslı uzmanların hazırlığını sağlar.

Azerbaycan Cumhuriyetinin yüksek eğitim kurumlarında uzman hazırlığı üç devrelidir:

Birinci devre - Lisans;

İkinci devre - Yüksek lisans;

Üçüncü devre - doktora.

Lisans eğitim aşamasında ayrı-ayrı yönlerde geniş profilli yüksek eğitimli uzman hazırlar. Yüksek eğitimin Lisans aşamasını tamamlayan mezunlara «lisans» yüksek meslek derecesi verilir. Lisans eğitim aşamasını tamamlamış mezunların çalışma alanı bilimsel araştırma ve yüksek eğitim kurumlarında bilimsel ve pedagojik faaliyet hariç tüm bilim dallarını kapsar.

Yüksek lisans eğitim aşamasında uzmanlaşmakla ilgili bilimsel ve araştırma faaliyeti ve yüksek eğitim  kurumlarında bilimsel ve pedagojik faaliyet yapma hakkına sahip yüksek eğitimli uzmanlar hazırlanır. Yüksek lisans eğitimi yüksek lisans tezinin savunmasıyla tamamlanır ve tezi başarıyla savunmakla mezunlara «mastır» yüksek bilim ve uzmanlık derecesi verilir.

Yüksek eğitimin her bir aşamasını başarıyla tamamlamış mezuna devlet belgesi - diploma verilir.

Doktora aşaması yüksek eğitim temelinde bilimsel ve pedagojik kadro hazırlığını, uzmanlık ve bilim derecelerinin yükseltilmesini sağlar. Doktora eğitimi yüksek eğitimin en yüksek aşaması olarak yüksek eğitim kurumlarında ve bilimsel kurumlarda oluşturulmuş doktora programlarıyla gerçekleştirilir. 

Azerbaycan Cumhuriyetinde doktora iki aşamalıdır ve aşağıdaki bilimsel dereceler öngörülmüştür:

1. Felsefe doktoru bilim alanı gösterilmekle;

2. Bilimler doktoru bilim alanları göstermekle.

 Yüksek eğitim kurumlarının ve bilimsel kuruluşların doktorasında birinci aşamasına mastır veya eşdeğer tutulan uzmanlar, ikinci aşamasına ise felsefe doktorları ilgili yürütme hakimiyeti tarafından belirlenmiş şekilde alınırlar. Felsefe ve bilimler doktoru bilimsel derecelerinin verilmesi kuralları ve şartları ilgili yönetim organı tarafından belirlenir.

Yüksek eğitim kurumlarının ve bilimsel kuruluşlarının doktoralarına yabancıların kabulü Azerbaycan Cumhuriyetinin uluslararası anlaşmaları, ayrıca paralı yüksek eğitim kurumu ile yabancı şahıs imzalanan anlaşmaya göre gerçekleştirir.

Doktorada eğitimini tamamlayan ve ilgili bilimsel unvan alan şahıslarla usulüne uygun bilimsel derecesini doğrulayan belge verilir.

Azerbaycan Cumhuriyetinde bilimsel derecelerin verilmesi ‘dissertantura’ adlanan programa göre gerçekleştirilir. Bu programa yüksek eğitim kurumlarında ve bilimsel teşkilatlarda çalışan bilimsel ve pedagojik performansa sahip şahıslar. Kabul ve bilimsel derecelerin verilmesi şart ve usulü ilgili yürütme organı tarafından belirlenir.