Bale Tarihi
Bale - Fransızca balleto kelimesinden alınıp, anlamı - dans ederim demektir, sahne sanatının bir türü, horeografiyanın en yüksek basamağıdır. Ana ifade araçları birbiriyle kırılmaz tellerle bağlanmış müzik ve regsdir. Balede dans sanatı müzikli-sahne temaşaları seviyesine yükseltiliyor. Genellikle, balenin temelinde belli bir süjet, dramaturji fikir duruyor, fakat süjetsiz baleler de var. Balede esasen, klasik ve karakterik dansları kullanılır. Ancak bu sanat türünde pandomima da önemli rol oynuyor. Oyuncular kahramanların duygularını, sahnede yaşananların içerigini pantomimin yardımıyla seyrciye ulaştırıyorlar. Ayrıca modern balede jimnastik ve akrobasi elementleri de geniş kullanılır. Bale Rönesans döneminde İtalya\'da müzikli temaşaların - operaların bir parçası olarak - küçük dans epizodları kısmında meydana çıkmıştır. (XVI yy). Müzik, söz, dans ve pantomimanı birleştiren ilk bale temaşası Circe veya Kraliçe\'nin komik balesi İtalyan baletmeystr Baltazarini di Belcoyozo tarafından 1581 yılında Yekaterina Medici\'nin sarayında sehneleştirilmiştir. O zamandan da Fransa\'da saray balesi janrı (edebi eserin bir kolu) gelişmeye başlamıştır. (Maskaratlar, pastorallar, dans divertismentleri ve intermedileri). XIV Lüdovikin zamanında saray Balesinin temaşaları son derece muhteşem seviyeye ulaşmış, temaşalara efsanevi karakter veren sahne efektleri kullanılmıştır. XVII yüzyılın ikinci yarısında komedi-bale, opera-bale gibi teatral janrlar oluşuyor, onlarda baleye daha fazla yer ayrılıyor ve dramatikleşdirilmesine gayret edilir. Bale, sadece XVIII yüzyılın ikinci yarısında Fransız baletmeysteri J.J.Noverin gerçekleştirdiği reformlar sayesinde sahne sanatının bağımsız türüne dönüşür. Fransız maarifcilerinin estetiginden esinlenen Nover, içeriği beddi plastik karakterler vasilesile açılan temaşalar yaratarak, müziği dansözün hareketlerini yönlendiren program adlandırır. Balenin sonraki gelişme ve gelişim dönemi romantizm süreciyle aynı periyodu kapsamıştır. XVIII yüzyılın 30\'lu yıllarında Fransız balerini Kamargo eteğini kısaltarak topuklu (dik tabanlı) ayakkabılardan vazgeçmiş ve dansa kendi yeniliklerini getirmiştir. XVIII yüzyılın sonlarında bale kostümü daha da hafifliyor ki, bu da dans tekniğinin gelişmesine hayli yardımcı olur. Danslarını daha havalı oluşturmak isteyen dansözler parmaklarının ucuna kalkmaya çalışıyorlar. Sonuçta puant icat olunur. İlk kez dansta puantı gösteri aracı olarak dansöz Mariya Talyoni kullanmıştır. Balenin çeşitli türleri var: klasik, çok akitli tehkiye balesi, drambalet, süjet bale - bale-senfoni, moral balesi - minyatür. Janrına göre bale komik, folklor ve kahramanlık türlerine ayrılıyor. XX yüzyıl ise baleye yeni biçimleri- cazz-bale ve modern bale getirmiştir.
Azerbaycan\'da bale
Azerbaycan\'da balenin varoluş tarihi 1940 yılından - Efrasiyab Bedelbeylinin Kız Kalesi Balesinin sehneleştirildiyi tarihten hesaplanıyor, ama, aslında onun rüşeymleri 20 yılların başlarında koyulmuştu. 1923 yılında Bakü\'de özel bale stüdyosu faaliyet göstermştir. Azerbaycan\'ın ilk balerini Gemer Almaszade, bale sanatının sırlarını, öğrencilerinin çoğunluğu gayri-türk milletinden oluşmuş bu okulda öğrenmiştir. 1939 yılında yılında Efrasiyab Bedelbeyli Bakü koreografi okulunun ilk mezun burakılışı nedeniyle çocuklar için birperdeli Terlan balesini, bir yıldan sonra ise özel olarak Gemer Almaszade için Kız Kalesi balesini yazmıştır.
Sonraları Azerbaycan bale tiyatrosunun repertuvarı Gülşen (1950, S. Hacbeyov) Yedi güzel (1952, K. Karayev), Karaca kız (1965, E. Abbasov), Yıldırımlı yollarla (1961, K. Karayev), Sevgi efsanesi (1962, A. Melikov), Binbir Gece (1979, Fikret Emirov), Babek (1986, Mustafa Elizade), Beyaz ve Siyah (2000, Hayyam Mirzezade), Aşk ve ölüm (2005, P. Bülbüloğlu) ve b. eserlerle zenginleşmiştir.
