Çizgi filmleri hakkında

Film janrlarından biri olan çizgi film kâğıt üzerinde ve ya bilgisayarda çizilmiş resimlerin hareket ettirilmesidir.

Azerbaycan`da çizgi filmleri 20. asrın 30-lu  yıllarından  başlayarak yapılmaya başlandı. 1933 yılında “Azerbaycan film” stüdyosunun çalışanları filmin bu tipinin üretimi için önceden hazırlık yapmış, Moskova’dan gerekli materyalleri getirmişler. Onlar aynı yıl “Lökbatan” ve “Neft semfonisi” (yönetmen B. Pumpyanski) belgesellerini çekerken teknik animasyonlar kullanmışlar. “Cat” talimat filminde ise (ressam Basov) animasyon komple kullanılmıştır. Bu film Azerbaycan çizgi film üretiminde ilk iş gibi tarih sayfalarına geçti. Film ulusal ekranlarda 1938 yılına kadar gösterimde kaldı. Bu film gösterime girdikten sonra yapımcı firmadaki bir grup girişimci ilk kez çizgi film üretmeye karar verdiler. Filmin konusunu seçerken Azerbaycan halk masallarından esinlenildi. Senaryoyu A. Papov yazmıştır. “Abbasın bahtsızlığı” adı verilen bu senaryoya yönetmen E. Dikaryov yapı hazırladı. Resimleri ressamlardan Q. Halikov, C. Zeynelov, M. Magomayev ve E. Mirzeyev çizmişler. Filmin kameramanı Q. Yegiazarov olmuştur. Bundan başka, Büyük Vatan Muharebesi başlamadan önce stüdyoda ikinci çizgi filmin çekimlerine hazırlık yapılmıştı. “Sindibat deniz Seyyahı`dır ” adını alan bu film sesli olmalıydı. Ancak savaşın başlamasıyla alakalı işler yarım kaldı. Belirtilmelidir ki, bundan sonra da film stüdyosunda yüzlerce bilimsel film ve belgesellerin çekiminde çizgi resimler kullanılmıştır. Bu filmlerin üretilmesinde ressamlardan C. Zeynelov, M. Refiyev, A. Ahundov, N. Memmedov, B. Aliyev,  teknik operatör A. Milov katılmışlar.

60-lı yılların sonlarında film stüdyosunda çizgi filmlerin çekimi için ortam hazırlandı. Çizgi filmlerin çekimi için 20 kişilik ressam grubu oluşturulmuştu. Çizgi film sanatının sırlarını benimsemek için stüdyoda özel kurslar açılmıştı. 1968 yılında C. Cabbarlı adına “Azerbaycan film, film stüdyosunda çizgi filmleri atölyesi açıldı ve hizmete verildi.  Nihayet, 1969 yılı Şubatın 28-de “Cüce ” halk masalının motifleri temel alınarak aynı isimli çizgi film`in üretimi tamamlandı. “Cırtdan” film stüdyosunun çizgi filmleri atölyesinin açılmasından sonra hazırlanmış ilk film oldu. Film 1969  yılında ekranlarda gösterime girdi. Böylelikle “Cüce” nin üretimiyle Azerbaycan’da çizgi filmleri tarihinde ikinci dönem başladı.

70-li yıllarda film stüdyosunda çizgi filmleri şubesinde 20-den çok çizgi filmi üretilmiştir. 1970 yılında animasyonlu karikatür sanatçıları filmin bu türünde üç filme hayat vermiştiler. Bunlardan ikisi “Ayı ve fare” (yönetmen N. Memmedov) ve “Aslan ve iki öküz” (yönetmen A. Ahundov) mikrofilmlerdir. İkinci film o zaman “Kaleydoskop-71” Ulusal film almanakı`na dahil edilmiştir. Üçüncü – “Fitne” (yönetmen A. Ahundov) renkli aplikasyon filmidir. Bu film ise dahi Azerbaycan şairi N. Gencevinin aynı isimli masal-novella`sının motifleri esasında hazırlanmış, resimler (ressam E. Rzaquliyev) orta çağ Azerbaycan minyatür sanatı üslubunda yapılmıştır. “Pıspısa hanım ve Fare bey” (1974) ve “Civcivlerim” (1980) çizgi filmlerinde (yönetmen A. Ahundov) orijinal yansıtılma arayışları gözle görülür şekilde his ediliyor. 1971. yılında A. Şaikin aynı isimli eseri esasında yapılmış “Tilki hacca gider” (yönetmen N. Mehmetov, B. Aliyev) çizgi filmi ister üslup, isterse de sanatsal yönden ilginç yapımlardan biridir. “Çakal oğlu çakal” ilk ve tek büyük ekran için hazırlanmış Azerbaycan çizgi filmidir. Filmin hazırlanmasında animasyon ressamlarının büyük bir grubu çalışmıştır. A. Ahundov, N. Mehmetov ve M. Refiyev`den başka M. Penahi, B. Aliyev, H. Akperov, F. Kuliyev, E. Mehmetov da film stüdyosunda çizgi filmleri yapmışlardır. “Bulut neden ağlıyor?” (1973, yönetmen M. Penahi) filminin konusu milli folklorumuzdan esinlenilmiştir. Filmin yansıtılması klasik şark minyatür sanatıyla bağdaştırılmıştır.

1974. yılda Baküde yapılan Umumittifak Televizyon Festivalinde animasyon filmi birincilik kazanmıştır. “Cücenin (Cırtdan`ın) yeni maceraları” filmi (1973, N. Mehmetov ve B. Aliyev) küçük çocuklar için hazırlanmıştır. Filmde halk folklorunun fantastik motifleriyle modernizm sentez teşkil etmektedir. “Hükümdar ve hizmetçi” filmi de (1976, yönetmen N. Mehmetov) N. Gencevinin eserinin motiflerine dayanarak hazırlanmıştır. 80-lerde film stüdyosunda 38 isimde çizgi filmi yapılmıştır. Bunlardan “Civcivlerim”, “Ormana insan geliyor”, “Sihirli ağaç”, “Taya”, “ Haylaz tavşan “, “ Sandık “, “ Küçücüksün “, “ Sihirli yaprak ”, “ Akvaryum ”, “ Cüce ve dev ”, “ Yılbaşı hikayesi ”, “ Sihirli nakışlar ” aplikasyon üslubunda yapılmıştır. 80-lerin ilk yıllarında yapılmış “ Civcivlerim ” çizgi filmi (yönetmen A. Ahundov) kısa sürede meşhurlaşmıştır.

“ Akvaryum ” aplikasyon filmi (sanat yönetmeni F. Kurbanova) sanatsal filmdir. Filmde kurgu çekimlerinden yararlanılmıştır. Aplikasyon çizgi kahramanlarının yanı sıra filmde canlı erkek aktör de oynamıştır. 1984. yılında Murmansk şehrinde (Rusya) doğayı koruma ve onun rezervlerinden doğru yararlanılması konusunda belgesel ve bilimsel filmlerin 2. Umumrusya müsabakası`nda çizgi filmine jüri özel diploması ve RSFSR Devlet Kinomotografi Biriminin özel sertifikası verilmiştir. Film stüdyosunda yarı kabarık kuklalardan ilk kez “ Müneccimin öğrencisi” filminde (yönetmen A. Meherremov) yararlanmıştır. Halk hikayeleri üzerine hazırlanmış filmde kolay para kazanmak isteyen, açgözlülüğüyle komik duruma düşen bir ergenden bahsediliyor. 1990 yılının nisan ayında Sovyet İttifakında ilk kez animasyonları Azerbaycan animasyoncularının işletmeciliğine geçti. Animasyon atölyesinin adı değiştirilerek “ Azan film ” Yaratıcı-Üreticiler Birliği oldu. “ Azan film ” – Azerbaycan animasyon filmleri demektir. Multiplikasyon değil de animasyon olmasının sebebi bütün dünyada multiplikasyon`un (çoğalma) animasyon (canlandırma) adlandırılmış olmasıdır. 90-larda “ Azan film ” markası adı altında 19 çizgi filmi yapılmıştır. Bunlardan “ Günün birinde bir yerlerde ” (yönetmen V. Talibov), “ İthaf ” (yönetmen Ş. Necefzade), “ O da ” (yönetmen V. Talibov, R. İsmayilov), “ Serkey`in destanı ” (yönetmen A. Meherremov), “ Güzel Fatma ”,  “ Kervan” (yönetmen N. Mehmetov), “ Ayna ”, “ Deniz gezintisi ”, “ Umut ” (hepsi yönetmen E. Ahundov), “ Sohbet-i esmer ” (yönetmen E. Hami), “ Şüela ” (T. Piriyev) ilgi çekici ekran yapımlarıdır. 1995. yılda Baküde Azerbaycan filmlerinin 3. festival-müsabakasında en iyi çizgi filmi dalında yönetmen diploma ve ödüle layık görülmüştür. Besteci Sultan Hacıbeyov`un meşhur  “ Kervan ” eseri esasında yapılmış “ Kervan ” çizgi filmi 3 kısımdan ibarettir: ilk kısımda eski yerleşim birimi Kobustan`dan bahsediliyor. 2. kısımda Şark ve kadın konusuna dokunulmuştur. 3. kısımda ise 20 ocak  ve Hocalı soykırımlarından bahsediliyor.

Çizgi film üretiminde en son başarı 2011. yılda Kültür ve Turizm Bakanlığı`nın desteğiyle 3D formatındaki “ Cüce ve Tepegöz ” adlı çizgi filminin çekimlerini örnek göstere biliriz.