Kitabi - Dede Korkut

Kitab-ı Dede Korkut (Kitab-i Dedem Korkut iyi lisan-i taife-i oğuzan

(Oğuz aşiretlerinin dilinde Dedem Korkut\'un Kitabı - Oğuz türk destanı. Azerbaycan halk edebiyatının en eski yazılı âbidesidir (IV-VII yüzyıllar)

Geleneğe göre, Dede Korkut hikâyeleri destanların müellifligi-yaratılmasıDede Korkuta ait ediliyor. Destanların temel süjeti on iki boyda yansımıştır.

Kökleri mitolojik bakış açısına uzanan Dede Korkut destanları miladın XI yüzyılda Kitab-Dedem Korkut ismi ileyazıya alınmış, elimizde olan nüshalar ise XVI yüzyılda yüzü aktarılmış elyazmalarıdır. Abideyi ilk kez araştırmaya çekmiş alman şergşünası Friedrich fon Ditsin reyince, buradaki bazı mitolojik süjetler, örneğin, Tepegöz süjeti eski Yunanistan\'da oluşmuş benzeri süjetlere gıda vermiştir. Kitab-ı Dede Korkut daki Tepegöz karakteri Homerin Odisseya destanındaki Polifem karakterinden çok daha eski tarihe sahipdir. Şimdiye kadar Kitab-ı Dede Korkut un iki elyazması bilinmektedir. Bunlardan biri - Alman şergşünası F. fon Dits tarafından İstanbul\'dan Almanya\'ya götürülmüş ve Dresden şehrinin kütüphanesine bağışlanmış bir mukaddime ve on iki boydan (destandaki ayrı ayrı öykülere boy denir) oluşan Drezden nüshası, öteki ise XX yüzyılın 50 yıllarında Vatikan\'da bulunmuş bir mukaddime ve altı boydan oluşan parçasıdır. Azerbaycan MEA Elyazıları Enstitüsü\'nde Dede Korkut un dünyada üçüncü yazma nüshası vardır.

Dede Korkut boylarının içerigini yurdun ve halkın korunması, hayır güçleri temsil eden eski oğuzların yabancı müstemlekeçilere (işgalcılara) karşı ölüm-kalım savaşı, kendi önemini şimdi de kaybetmeyen bir çok ahlaki-didaktik görüşler oluşturuyor. Geçen yüzyılın 50\'li yıllarında Sovyet totaliter rejiminin ideolojik baskısı altında Dede Korkut eposu milli düşmanlığı körükleyen bir edebi anıt gibi yasaklanmış, sadece 60\'lı yılların başlarında beraat alabilmiştir.

Azerbaycan halk sanat tefekkürünün abidesi olan Kitab-ı Dede Korkut dastanlarının şiirsel dili edebi tarif araçları ile zengindir. Onlarda halk dilinin inceliklerinden, atasözü, deyim ve idiomatik ifadelerinden bol bol, ustalıkla kullanılmıştır. 

Kitab-ı Dede Korkut genellikle turkcenin ve Azerbaycan türkcesinin tarihini öğrenmek açısından zengin bir kaynaktır.