Azərbaycan Qırmızı Kitabı

Azərbaycan Respublikası "Qırmızı Kitab"ı - Azərbaycan Respublikası ərazisində nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi olan vəhşi heyvan və yabanı bitki növlərinin vəziyyəti haqqında rəsmi dövlət sənədidir. O, Respublikanın bütün ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan sektorunda heyvan və bitki növlərinin vəziyyəti, yayılması və mühafizəsi tədbirləri haqqında məlumatları özündə əks etdirir.

Mövcud "Qırmızı Kitab" 6 hissədən ibarətdir və özündə nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi olan 14 məməli növü, 36 quş növü, 5 balıq növü, 13 amfibi və reptili növü, 40 həşərat növü və 140 bitki növü haqda məlumatı əks etdirir.

Respublika "Qırmızı Kitab"ına fauna və flora növləri 2 kateqoriya üzrə daxil edilib: yoxa çıxmaq təhlükəsi olan və nadir növlər.

Birinci kateqoriyaya bir sıra mənfi amillərin təsiri nəticəsində (tələf olması və yaşadığı yerlərin dağıdılması) sayı və arealı əhəmiyyətli dərəcədə azalan və böhran səviyyəsinə çatan növlər daxildir. Sayı azalmağa doğru meyl edən və kiçik sahələrdə rast gəlinənən növlər isə nadir növlərə aiddir. Az öyrənilmiş, təbiətdə sayı və ehtiyatları haqqında lazımı məlumat olmayan, onların mühafizəsinin təşkili işində müəyyən çətinliklər törədən heyvan və bitki növləri də nadir növlər hesab olunur.

Qanunvericiliyə əsasən Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitabı"nın hər 10 ildən bir çap olunması nəzərdə tutulub. "Qırmızı Kitab"ın I nəşri 1989-cu ildə həyata keçirilib. 

Azərbaycan Respublikasınn “Qırmızı Kitabı”na düşmüş nadir bitki və heyvanlar bunlardır:

Hirkan şümşadı

Dəmirağac

Şabalıdyarpaq palıd

Hirkan ənciri

Hirkan armudu (Pyrus hyrcana)

Xəzər lələyi

İkək akasiyası

Qafqaz xurması

Ürəkyarpaqlı qızılağac

Budaqlı danaya

Hirkan bigəvəri

Eldar şamı

Qafqaz rododendron

Çoban sarmaşığı

Laqodex acıçiçəyi

Təmiz kladoxeta

Qaraçöhrə

Şərg çinarı

Qafqaz xədicəgülü

Məxməri gərməşov

Naxçıvan gəvəni

Araz palıdı

Xəzər zəfəranı

Su zanbağı

Qafqaz dəmirağacı

Talış qırqovulu

Hirkan arıquşu

Qara leylək

Qıvrımlələk qutan

Mərmər cürə

Ağquyruq Dəniz qartalı

Məzar qartalı

Berkut

Laçın

Turac

Forel balığı

Təkə

Köpgər (qaranaca)

Muflon

Qagqaz tetrası

Qagqaz uları

Çöl qartalı

Ardıc ağıriyli

Şahin

Toğlugötürən

Çəhrayı qutan

Bəzgək

Dovdaq

Sultan toyuğu

Ərsindimdik

Qızılqaz

Qırmızıdöş qaz

Fısıldayan qu

Kiçik qu

Ceyran

Çökəkburun cüllüt

Ağquyruq çökəkburun

Çöl haçaquyruq cüllütü

Turan pələngi

Göl pişiyi

Ön Asiya bəbiri

Zaqafqaziya dağ qoyunu

Zaqafqaziya bezoar keçisi

Zaqafqaziya qonur ayısı

Zolaqlı kaftar

Vaşaq

Manul pişiyi

Adi uzunqanad

Cənub nalburnu

Enliqulaq bükükdodaq

Sarıqlı safsar

Suriya sarımsaq qurbağası

Adi triton

Daraqlı triton

Adi (boz) quru qurbağası

Kiçik Asiya gürzəsi

Eskilon ilan

Zaqafqaziya təlxəsi

Aralıq dənizi tısbağası

Xarabalıq kələzi

Qızılı mabuya

Zolaqlı çılpaqgöz

Ox-ilan

Zaqafqaziya takır girdəbaşı

Ağ durna

Baloban

Toğlugötürən

Şahin

Cek

Çay qaraquşu

İncədimdik kronşnep (əyridimdik)

İlanyeyən

Xəzər uları

Tetraçalan

Türküstan tüviki

Qaraqarın bağrıqara

Ağboğaz bülbül

Səhra qar quşu

Dağ keçisi