Balaban

Orkestraların, ansamblların âşık ve diğer folklor gruplarında geniş kullanılan nefesli çalgılardan biri de balabandır. Bazen “balaman” da adlandırılan bu çağlının adının anlamı “bala” (küçük) ve “ban” (ses renginin horozun ötmesine benzetilmesi) sözleriyle bağlı olup, “küçük ban” (ilk, erken ban) demektir. 

Yumuşak ve hazin sese sahip balaban orkestra ve solo aleti olarak nefesli aletler grubuna, hem de âşıklar takımına eşlik etmek için kullanılır. 

Balaban erik, ceviz, dut ve armut ağaçlarından özel makinelerde yonulup, içi oyulduktan sonra bazı bitki yağları sürülerek belli sıcaklıkta uzun süre kurutuluyor. Hazır gövdenin üst kısmında sekiz, alt kısımda ise bir delik yapılır. İfa sırasında her iki elin parmaklarıyla delikler açılıp-kapatılıyor. 

Balaban’ın baş kısmına belli ölçüde sıkılmış kamıştan yassılandırılmış başlık takılır. Bu yüzden bazı durumlarda bu çalgıya “yassı balaban” da denir. Başlığın üzerine takılmış haltanın(kıskaç) vasıtasıyla ses yüksekliği ve akordu ayarlanır. 

İfacı çalgıyı seslendirmek için derinden nefes alarak havayı ağız boşluğuna toplar ve onu özel ustalıkla dudakları arasında tuttuğu yassı başlığın içerisine üfleyerek parmaklarını deliklerin üzerinde hareket ettirmekle istenilen ses tonunu alır. 

Uzunluğu 280-300 mm, çapı 20-22 mm’dir.

Balaban’ın ses frekansı küçük oktavın “sol” sesinden ikinci oktavın “do” sesine kadardır. Müzisyenin ustalığına göre, bir kaç ses de artırılabilir.