Şiir türleri

1) Sevgı liriki (lirigi)

2) sosyal-politik lirik.

Yazılı edebiyatta lirik türün temel çeşitleri şunlardır: gazel, kaside, kıta, rubai, tuyug, mürabbe, mühemmes, tehmis, müseddes.

Gazel. Çok anlamda klasik edebiyatın daha yaygın türü olarak algılanır. Gazel daha fazla sevgı konusundan bahs edıyor. N. Gencevi, M. Fuzuli, İ. Nesimi, S. Şirvani vb gazelin en güzel örneklerini yaratmışlar.

Kaside. Gazelden farklı olarak, kaside en az 15 beytten, yani 30 misradan oluşmuş oluyor. Kasıde tantanalı, şatafatlı üslupta yazlyor. Bir kural olarak, adeta, kaside, sosyal gayeleri ve maksatları belirtiyor. Başlık ve içeriğine göre Kasıdenin minacat, net, methiye, Fehriyye vb gibi çeşitleri vardır ..

Minacat. Kasıdenin bu türünde Allah övülüyor ve şair ondan yardım diliyor.

Net. Netde Peygamber\'in kudretinden ve mukeddesliyinden behsediliyor.

Methiye. Medhiyyede hükümdarlar ve büyük rütbe, görev sahipleri övülüyor.

Fahriyye. Fahhriyyede şair kendi kudretinden bahsediyor, kendisi hakkında                     fahrle konuşuyor. Azerbaycan edebiyatında kaside ve çeşitlerinin en mükemmel örneklerini H.Şirvani, M. Fuzuli, S. Şirvani, M.E.Sabir ve b. yaratmıştır.

Kıta. Arap kelimesi olan kıta parça, kısım demektir. Kıta da yapısına göre gazele benziyor. Fakat kıta daha çok sosyo-politik, ahlaki-terbiyavi içerik taşıyor. G. Burhaneddin\'in,  İ. Nesimi\'nin,  M. Fuzuli\'nin vb.b. bazı eserleri kıta janrındadır. 

Rubai. Toplam dört misradan oluşan ve daha çok sosyal, felsefi ve ahlaki kurallara aıt içerik taşıyan şiir janrıdır. Rübai aruz vezninin hezec behrinde yazılıyor. Rübai derken, bir kural olarak, büyük doğu klasiği Ömer Hayyam (X yy) hatırlanıyor. Azerbaycan Edebiyatı tarihinde Mehseti Gencevi rübainin ünlü temsilcisi olarak biliniyor. 

Tuyug. Türk halkları edebiyatına ait bir janrdır. Tuyug Türkçe duymak, duygu sözlerindendir. Toplam dört misradan oluşan, Hikmetli içerik taşıyan tuyuğun uyak (gafiye) kuralı rübaideki gibidir. Rübaiden farklı olarak, tuyug eruzun remel behrinde yazılıyor. Tuyug Azerbaycan edebiyatında G. Burhaneddin\'in adı ile ilgilidir. 

Mürabbe. Mürabbe Arapça dörtlük demektir. Her paragrafı dört misradan oluşan mürebbenin birinci dörtlükte tüm mısralar gafıyelenir, kalan dörtlüklerin uyak (gafiye) yapısı ise tıpkı goşmadakı gibi olur: aaaa, bbba, ccca.

Mühemmes. Arapça beşlik demektir. Mühemmesin her paragrafı (yeni bölümü) beş misradan,(satıdan) oluşyor. Mühemmes yazılı edebiyattan aşıg edebiyatına da geçmiştir. M. P. Vagifin Görmedim, G. Zakirin Eyler şiirleri mühemmesin mükemmel örnekleridir.

Tehmis. Tehmis bendlerdeki mısraların sayısına, uyak (gafiye) yapısına göre mühemmesin aynıdır. Aslında tehmis mühemmesin bir türüdür. Belirgin özelliği şudur ki, tehmisin her paragrafında (yeni bölümünde) son iki mısra (4-5\'inci mısralar) başka bir şairin herhangi gazelinden götürülür. Fuzuli\'nin Habibinin bir gazeli temelinde yazdığı tehmis çok yaygındır.

Müseddes. Sözün anlamı altılık demektir. Her dörtlükte altı mısra olan şiir janrı. Hacimce 6-10 maddeden oluşyor. Uyak (kafiye)  yapısı, esasen, şöyle olur: aaaaaa, bbbbaa, ccccaa. M. O. Sabirin Settarhan şiiri Azerbaycan edebiyatında müseddesin güzel örneğidir.

Sözlü edebiyatta lirik türün temel çeşitleri şunlardır: goşma, tecnis, geraylı.

Goşma. Goşma. Ozan (Aşıg) şiirinin her paragrafı (yeni bölümü)  dört misradan, her mısrası on bir hecadan oluşan janrına goşma denir. Goşma aşıg-ozan şiirinden (poeziyasından) yazılı edebıyata geçmiş, M.V.Vidadi, M.P.Vagif, G.b. Zakir, S. Vurgun, S. Rüstem, M. Rahim, H. Arif, B. Vahabzade ve başka şairlerimiz bu janrda-dalda bir takım eserler yazmışlardır. 

Goşmanın mazmunca dört ana türü vardır:

1. Gözelleme

2. Ustadname

3. Kıfılbent

4. Vücudname

Gozelleme güzellerin vasfına ilgili yapılan aşikane içerikli goşmalara denir.

Ustadname dinleyiciye öğüt vermek amacı taşıyan hikmetli goşmalara denir.

Kıfılbent bilmece içerikli goşmalara denir. 

Bazen bağlama adı verilen kıfılbenti ozanlar (aşıglar), genellikle, söyleşiler (değişimler)  zamanı kullanıyorlar.

Vücudname insanın farklı yaş açamalarının özelliklerini yansıtan goşmalara denir.

Geraylı. Aşıg (ozan) şiirinin her paragrafı (yeni kısmı) dört misradan (satırdan), her mısrası sekiz hecadan oluşan 3-5 bentlik örneği geraylı denir. Geraylının uyak (gafıye) yapısı şöyledir: I paragrafta: abcb. sonraki bentlerde: cccb, dddb.

Tecnis. Çok yönlerden goşma ile aynı olan, ama goşmadan farklı olarak, gafiyeleri cinas kelimelere (yani şekilden aynı, menaca çeşitli sözler) dayalı ozan şiirine tecnis denir. Tecnisin biçimce çeşitli türleri vardır: dodakdeymez tecnis, ayaklı tecniz (veya müstezad Tecnis), Cığalı Tecnis.