Azerbaycan’da Fakih Mütekellimler

Orta Çağda fıkıh «İslam skolastiği, ilahiyatı» anlamı taşımasına rağmen, bu kavramlar arasında keskin bir ayrım yok idi. Skolastik ekol devamcıları genelde devlet yönetiminde yer alırken, hukuk meseleleriyle de uğraşmışlardır. Bunun dışında mütekellimler (kelamcılar - skolâstikler) aynı zamanda fıkıh (hukukçu) idiler. Muhalefetçi skolastikler – Mutezile kolu gizli faaliyet göstermiştir. İlk Selçuklu Sultanı Muhammed Toğrul Beyin hakimiyeti döneminde bidat hesap edilen mutedil skolastik ekol olan Eşari 11. yüzyılın ikinci yarısında - Alp Arslan döneminde resmi çevrelerce kabul görmemeye başlamıştır.

Eşarilik rey ve mantık muhakemelerine üstünlük veren Hanefilerle ve koyu mutaassıp kol olan Hanbeliler arasındaki orta yolu tercih etmiş Şafii fakihleri  arasında daha geniş yayılmıştır. Yakın ve Orta Şarkta Ebu-İshak Şirazi Firuzabadi (1003-1088), Ebu Hamit Muhammed Gazali (1059-1111) ve Fahrettin Razi (1148-1210) fıkıh ve kemal alanında öncül alimler idiler.