Ana Sayfa    » PARALAR    » Sovyet dönemi paraları   

Sovyet dönemi paraları

  

28 Nisan 1920’de Bolşevik Rusya’nın Azerbaycan‘ı istila etmesi sonucunda devletin bağımsızlığı formel olarak Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adı altında devam etse de ülkenin yürürlükteki para-kredi sistemi feshedilmiştir. Maliye Komiserliğinin 31 Mayıs 1920 tarihli emriyle Azerbaycan Devlet Bankası Azerbaycan Halk Bankası adlandırılmıştır. 
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin (ASSR) 1920 yılı mayıs ayından 1923 yılı mart ayına dek tedavüle sokulmuş para birimleri Azerbaycan Tarihi Müzesinde bulundurulmaktadır. Azerbaycan SSC’nin 1920 yılında tedavüle çıkarılmış birinci para birimi büyük ölçüde basılmış 100 Manat değerindedir. Bu nominal I-IV seriyle tedavüle sokulmuştur. 1920 yılı ikinci para emisyonu yapılmıştır. Bu emisyon 5 Manat (iki şekilde), 100 Manat (iki şekilde) ve 1000 Manat (küçük ebatlarda) para birimlerinden ibaret idi. 1922 yılında bu tedavülde dört yeni para birimi - 5000, 10000, 25000, 50000 Manat (iki şekilde) ile davam ettirilmiştir. 1921 yılından başlayan ekonomik kriz 1922 yılında daha büyük alanları kapsadığından, para hızla değer kaybetmeye başlamıştır. Güçlü enflasyon sonucunda Azerbaycan SSR hükümeti tedavüle daha iri para birimleri aktarmak zorunda kalmıştır. Böylece, 1922 yılında para tedavülüne üç yeni kağıt para - 100000 (üç varyantta), 250000 (iki varyantta) ve 1000000 Ruble 1923 yılı  başlarında ise 5000000 Ruble eklenmiştir.  12 Mart 1922 yılında Azerbaycan, Gürcistan  ve Ermenistan`dan oluşmuş Transkafkasya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Federatif İttifakı  (TSSCFİ) oluşturulmuştur. 30 Aralık 1922 yılında ise TSSCFİ SSCB`nin bir üyesi haline gelmiştir. TSSCFİ`in Birlik Konseyinin 10 Ocak 1923 tarihli kararnamesiyle Transkafkasya ortak para sistemine geçmiş ve böylece Azerbaycan Devlet Bankasının para emisyonu alanında faaliyetine son verilmiştir. 1923-1924 yıllarında Azerbaycan  sınırları içinde Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyetinin (TSSCFİ) para birimleri tedavülde olmuştur. TSSCFİ`de yıldız filigranlı kağıtlarda uygulanmıştır. Emisyon 5000, 10000, 50 000, 100 000, 250 000, 500 000 ve 1 000 000 Manat, yine aynı yılda yıldız filigranlı kağıtlara basılan ikinci emisyonda 5000 Manat`tan başlayarak 10 000, 50 000, 100 000, 250 000, 500 000, 1 000 000, 5 000 000 ve 10 000 000 Ruble - Manatlık nominaller ve üçüncü emisyonda ise özellikle filigranı olmayan kağıtlara basılmış 10000 Manat`tan başlayarak 25 000, 50 000, 000 000, 250 000, 500 000, 1 000 000, 5 000 000 ve 10 000 000 Manatlık nominaller dahil edilmiştir. 1922-1923 yıllarında Transkafkasya cumhuriyetlerinde hızla derinleşen ekonomik kriz  ve   yüksek enflasyon sonucunda, 1924 yılı başlarında TSSCFİ hükümetinin kararıyla tedavüle daha büyük para birimleri sokuldu. TSSCFİ-in sonuncu 4. emisyonuna 25 milyon Ruble-Manat`tan başlayarak 50, 75, 100, 250 milyon Ruble-Manat ve 1, 10 milyarlık para birimleri dahil idi. Dünya para tedavülü tarihinde 10 milyarlık para birimine sadece bir defa, TSSCFİ para tedavülünde rastlanmıştır.  İktisadi durumu diğer Güney Kafkas cumhuriyetlerine oranla yüksek olan Azerbaycan`da yerel Manat TSSCFİ`nin alternatif para biriminden bir kadar üstün idi. Bu iki para grubu Azerbaycan SSC`de hükümet tarafından belirlenmiş özel mübadile kuruyla kullanılıyordu. Bu son emisyon paraları iki türde: sahte paradan korunmak için uygulanan filigranlı kağıtlara ve özel filigranı olmayan kağıtlara (25 000 000, 75 000 000) basılmıştır. 1923 yılında SSCB Devlet Bankasının tesisi sonucunda Bakü şubesi oluşturulmuştur. 1936 yılı aralık ayında kabul edilmiş SSCB Anayasasına uygun olarak Azerbaycan SSCB`ye egemen devlet statüsünde dahil olmuştur. 
Savaş sonrası, 1947 yılı aralık ayından para reformu yapılmış, erzak dağılımıyla ilgili kart sistemi lağvedilmiş ve  devletin kooperatif perakende ticaretinin yeni tek fiyatı belirlenmiştir. Tedavüldeki bütün para banknotları 10:1 nispetinde yeni para banknotlarıyla ile değiştirilmiştir. Manatın yabancı döviz kuru doğrudan altın bazında belirlenmeye başlamış ve seviyesi artmıştır. Sonradan fiyat ölçeği değiştirilmiştir. 1 Ocak 1961 yılından itibaren tedavüldeki para banknotlarının yerini 10:1 oranında yeni para banknotları almıştır. Manatın yeni altın terkibi (0,987412 q. altın) belirlenmiştir. 



Oxunub: 113637