Hazar denizi

Hazar denizi en büyük akmaz göldür. Avrupa ve Asya`nın kesiştiği yerde yerleşmektedir. Dibinde okean tipli yer katı olduğu için bu göl deniz olarak Kabul edilmiştir.Deniz suyu`nun hizası sık-sık değişiyor. Günümüzde deniz hizasından neredeyse 28 metre aşağıdadır. Hazar`ın dünyadaki diğer büyük su havzalarından farklı kılan Dünya Okyanus`u ile hiç bir bağının olmamasıdır. Eski haritalarda Hazar Denizi Gilan Denizi gibi kaydedilmiştir. Hazar`ın yüz ölçümü 380 bin km²-dir. Sınır hattı`nın genel uzunluk`u 6380 km-dir. En uzun kısmı 1205 km, eni 554 km, en derin yeri 1025 m-dir. 

Hazar denizi hakkında en eski bilgilere Assurya gil kapları`nın üzerindeki yazılarda rastlıyoruz. Bu yazılarda Hazar denizi Kuzey denizi olarak kaydedilmiştir. Yunan tarihci ve coğrafyacısı Hekatey Miletski`nin (m.ö VI asır) eserlerinde Hazar denizine Kaspiy ve Hirkan gibi adlar verilmiştir. Aynı zamanda bu iki ad Herodot tarafından da kullanılmıştır (m.ö. V asır).  Eski rus elyazılarında Hazar denizi Gök (mavi) (Mongol –Türklerinden alıntıdır), Harezm (Amurderya nehri`nin aşşağı vadisinde olan ve arazisi Hazar denizine kadar uzanan Harezm devleti ile ilgili olarak) , Hvalin, Derbent gibi diğer adlar verilmiştir. Hazar etrafında yaşayan halklar dab bu deniz için türlü adlar kullanmışlar. Ruslar – Hvalin, tatarlar – Ak  Deniz, türkler – Küçük Deniz, çinliler – Si Hay, yani Batı Denizi. Farklı devirlerde farklı halklar Hazara 70-e kadar ad vermiştir. 

Hazar denizi`nin fauna ve florası`nın kendine has zenginliği vardır. O diğer deniz ve göllerden farklıdır. Hazar`ın faunası (Hazarda yaşayan hayvanların tümü) tipik deniz faunasından çok farklıdır. Hazar`ın sahil arazilerinde 3 koru yaratılmıştır: Azerbaycanda - Kızılağaç, Rusyada - Haşterhan, Türmenistanda – Hazar koruları. Hazard a 920 civarında hayvan türü yaşamaktadır. Burda onurgalı hayvanların 79 türü vardır. Bunlar haricinde Hazarda 101 balık türü de yaşamaktadır. Hazar denizinde nere, uzunburun, kaya balığı, Antonina Korotskaya  kızılbalık, kızıl balık, hazar ringa balığının 5 türü, deniz sıfı, ziyat, gülme, çeki, haşem ve diğer balık türleri vardır. 

Hazar denizinde 101 farklı balık türü ve şekli yaşamaktadır. Bunlara neregibi balıklardan olan 5 metrelik büyük bölge balığı ve 45 milimetrelik hirkanobus hul balığı da da dahildir. Burda bazı türlerin sayı milyon, hatta milyarlara vara bilmektedir: ringagibiler, hulgibiler, neregibiler, kızıl balıkgibiler, turna balığıgibiler, çekigibiler, nahabalığı gibiler ve diğerleri. Bunlardan turnabalığı, hanıbalığı, tabanbalığı tatlı su kaynaklıdır. Onlar nehirlerin denizlere döküldüğü yerlerden yukarıda ve ender durumlarda denizde rastlanmaktadırlar. 

Hazar denizinde 1809 tür ve yarımtür hayvan yaşamaktadır ki, o`nun 1069-u serbest yaşayan onurgasızlar, 325 türü parazitler ve 415 türü onurgalı hayvanlardır. Kaynak itibarile Hazar denizinde 5 grup serbest yaşayan hayvanı ayırt etmek mümkündür ki, bunlar da genellikle denizen daha eski ve komplike bir tarihe sahip olduğunu gösteriyor.

Hazar ayıbalığı Hazarın tek memeli hayvanıdır. 

Hazarda yaşayan balıklar: 

1.Bölge

2.Rus neresi

3.Kür (İran) neresi

4.Kelemo

5.Kür (güney Hazar) uzunburunu

1.Ançuez hamsi

2.İrigöz hamsi

3.Hamsi

4.Kızılbalık

5.Yılanbalığı

6.Hazar şişkarını

7.İrigöz ringa

8.Volga ringası

9.Karabel ringası

1.Kütüm

1.Kızıl Kefal 

2.Sivriburun Kefal

1.Hazar hulu

2.Girde hul

3.Şirman hulu

4.Kumluk hulu

5.Kessler hulu

6.Knipoviç hulu

7.Grimm çömçe hulu

 

1.Aterina 

2.İynebalığı 

Hazar denizi`nin florası 755 tür ve yarımtürden teşkil olunmaktadır ki,onun da 5 türü ali bitkilerdir. Ali bitkiler karada, denizde ve tatlı sularda yaşıyorlar. Hazar denizi`nde yaşayan bitkilere bunlar aittir: denizotu, tarakşekilli suçiçeği, 2 tür ruppiya. Ali bitkilerle hem balıklar hemde su kuşları gıdalanıyor. Biçok balık yumurtalarını bu bitkilerin üzerine bırakıyor. 

Hazar denizi fitoplanktumu`nda hem tatlı su hemde tuzlu su yosunları yaşamaktadır. Bu deniz suyu`nun tuzluluk oranının az olması ile alakalıdır. Hazarda 450 tür yosun kayda geçmiştir. Onlardan 163-ü diatom yosunlar, 139 tür yeşil yosun, 39 türde dinofit yosunlar, 2 tür kızıl yosun, 5 türde evglen yosun vardır. Burda aynı zamanda 47 tür deniz yosunu, 66 tür tuzlu su yosunu, 74 tür tuzlu-tatlı su yosunu, 210 tür tatlı su yosunu ve 52 türde diğer yosunlar vardır. 

Hazar denizi  büyük miktarda hidrojen karbonat rezervleri ile zengindir. Farklı hesaplamalara göre Hazarda olan petrol rezervleri 200 milyar virile ulaşmaktadır. Petrol dışında denizde büyük miktarda gaz ihtiyatları da mevcuttur.Hazar`ın hidrokarbon rezervleri`nin çıkarılmasına diğer devletler yakından katılmaktadır. Günümüzde Hazar denizi enerji güvenliğinde başlıca rol alan bölgelerden biridir. Hazarda çıkarılan enerji ihtiyatları aynı zamanda hem sahil ülkeleri`nin, hemde komşu ülkelerin gelişiminde büyük pay sahibidir. 

Hazar önemli nakliyat yolu , çevrenin ve hava`nın temizlenmesinde önemli factor olmakla beraber çok değerli yataklara sahiptir. Hazarın başlıca serveti petrol ve gazdır. 1994 yılının eylül ayında batı devletleri ile bağlanan sözleşme “Asrın mukavelesi” olarak bilinmektedir. Araştırmalar Hazar denizi`nin dünyadaki en büyük petrol deposu olmasını göstermektedir. Günümüzde Azerbaycanda çıkarılan petrol`ün %67-si ,gaz`ın ise % 95-i Hazardan çıkarılmaktadır.

Apşeron yarmadası`ndan doğuda, petrolle zengin bölgede 100 m derinlikte metal temeller üzerinde 100 den fazla yapay adacıklar ve iskeleler  yapılmıştır. İskeleler`in toplam uzunluk`u 400 km-den fazladır. İskeleler üzerinde çokkatlı binalar ve yerleşim birimleri olan “Neft taşları” yaratılmıştır. 

Hazar`ın kumlu plajları (özellikle Bakü sahillerinde) turizm tesisleri için biçilmiş kaftandır. Bunların içerisinde “1001 Gece” , ”Agua Park Shihov”, ”Aysberg beach” , ”Beluga” , ”Black Jack Beach”, “Eldorado beach” , “Gilan beach” , ”Fras Dinlenme Tesisleri” , ”Mirvari beach, ”Sherlocks beach” ve diğerleri yazın turistlerin uğrak yeri olan en güzel tesislerdir.