Azerbaycan’da dinler

Azerbaycan Cumhuriyeti’nde çeşitli dini birlikler (konfessiyalar) faaliyet gösterse de, İslam dini üstün konuma sahiptir. Nüfusun % 95’den fazlası İslam dinine inanır. Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasının 48. maddesi uyarınca herkes vicdan özgürlüğü hakkına sahiptir. Anayasa’nın 18. maddesinin 1-3 fıkralarında Azerbaycan Cumhuriyeti’nde dinin devletten ayrı olduğu, tüm inançların eşit olduğu, kişileri aşağılayan, insanlık ilkelerine aykırı olan dinlerin yaygınlaştırılmasının yasak olduğu kaydedilmiştir.

“Dini inanç özgürlüğü hakkında” Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu herkesin dine yaklaşımını belirlemesini ve ifade etme hakkını ve bu hakkı gerçekleştirmeyi güvence altına almaktadır. Azerbaycan’ın tarihi gelişiminin özellikleri, coğrafi konumu, nüfusunun etnik içeriği burada çeşitli dinlerin varlığına ortam yaratmıştır. Tarih sürecinde Putperestlik, Zerdüştlük, İudaizm, Hıristiyanlık, İslam ve diğer dini akımlar ülkede şu veya bu şekilde yayılabilmiş, birbirini karşılıklı olarak etkilemişlerdir. Günümüzde Azerbaycan Cumhuriyetinde 510 dini topluluk kayıtlıdır. Bunlardan 32’si gayri İslam eğlimli dini topluluklardır.

Ortodoks konfessiyası

1991 yılında Cen Mironosets Kilisesi’nin (1907 yılında Hacı Zeynalabdin Tağıyev tarafından inşa edilmiştir) binası Rus Ortodoks Kilisesi’ne verilmiştir. 2001 yılının Mayıs ayında Azerbaycan’da seferde olan Rusya’nın Patriği II. Aleksi bu tapınağa “baş kafedral” kilise statüsü vermiştir. Şimdi Bakü’de 3, Gence’de ve Haçmaz’da 1 Rus Ortodoks kilisesi çalışmaktadır.

1999 yılında Azerbaycan’da Katolik topluluğu kayda alınmıştır. 2000 yılında ibadetlerini uygulayabilmeleri için bu topluluğa özel bina alınmış ve kiliseye dönüştürülmüştür. 2007 yılında Azerbaycan Hükümeti ile Vatikan arasındaki anlaşmaya göre, Bakü’de Roma Katolik Kilisesi’nin inşası tamamlanmıştır. 2002 senesinin Mayıs ayında Roma Katolik Kilisesi’nin başkanı II. İohann Pavel Bakü’yü ziyaret etmiş ve devlet yetkilileri, kamuoyu temsilcileri ile görüşmüştür. 2003 senesinin Nisan ayında Rum Patriği II. Varfolomey Azerbaycan’a resmi ziyarette bulunmuş, devlet yetkilileri, din adamları, Müslüman, Hıristiyan, Yahudi dini topluluklarının liderleri ile görüşmeler yapmış, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Haydar Aliyev tarafından kabul edilmişler. 2003 yılında Alban - Udi dini topluluğu devlet tarafından tescillenmiştir. Şeki’nin Kiş köyünde inşa edilen ve Kafkasya’da, ayrıca tüm dünyada en eski mabetlerden biri olan Alban Kilisesi 2003 yılında tamamen restore edilerek, hizmete sunulmuştur. 2006 yılının Mayıs ayında Kabala (Gebele) ilinin Nic kasabasında Kutsal Yelisey eski Alban kilisesinin yerinde Çotari Alban - Udi Kilisesi’nin açılış töreni yapılmıştır.

Yevangel-Lutheran Kilisesi

Yevangel Hıristiyan Baptist topluluğu

7 gün adventistleri

Doğuda Yılduz Hıristiyan incil dini topluluğu

Molokan Hıristiyanların dini topluluğu

Alban - Udi Hıristiyan dini topluluğu

Avrupa Yahudilerinin dini topluluğu

“Aşkinazi” Dağ Yahudileri topluluğu – Sefartlar

Gürcü Yahudileri topluluğu

Yahudiler Azerbaycan’da 2500 yılı aşkın bir süredir bulunmaktadırlar. Onlar ülkemizde hiçbir zaman dini ayrımcılığa maruz kalmamışlardır. Günümüzde 7 Yahudi dini topluluğu devlet tarafından tescillenmiştir. Bakü’de 3, Oğuz ve Kuba’da 1 sinagog çalışmaktadır. 2003 Mart ayında Bakü’de yeni Yahudi sinagogu hizmete sunulmuştur. 2003 yılının Eylül ayında Bakü’de Od-Avner Habad Lyubaviç Uluslararası Fonunun finanse ettiği ilk Yahudi orta okulu çalışmaya başlamıştır. Ayrıca, Azerbaycan Cümhuriyeti Bakanlar Kurulunun 222 numaralı 5 Ekim 2006 tarihli kararına göre Kuba ili Kırmızı kasabasında bulunan 1 numaralı okula İsaak Abramoviç Hanukov’un ismi verilmiştir. Ülkede mevcut olan yüksek hoşgörü derecesi ve Yahudilere karşı hiçbir ayrımcılığın olmaması 9 – 14 Şubat 2006’da Azerbaycan’ı ziyaret eden Amerika’nın önde gelen Yahudi örgütleri başkanlarının Konferansı örgütünün heyeti tarafından da vurgulanmıştır. Heyette örgütün başkan yardımcısı M. Hönlayn, Euro-Asya Yahudi Kongresinin Başkanı A. Mahkevitç vb. kişiler bulunmaktaydı.

Yehova şahitleri

Nehemiya Medh Kilisesi

Hayatverici lütuf

Uluslararası Krişna bilinci

Bahai Novoapostol Kilisesi

Yevangel Hıristiyanları topluluğu

Azerbaycan’da mevcut olan dini merkez ve birimler yabancı ülkelerdeki ilgili merkezlerle  ilişki kuruyor, uluslararası dini etkinliklere katılıyorlar. Öyle ki, Kafkas Müslümanları İdaresi ile Uluslararası İslam Konferansı Örgütü ve diğer yabancı Müslüman ve gayri müslim ülkelerinin dini örgütleri arasında yoğun ilişkiler mevcuttur. Bakü’deki Rus Ortodoks kiliselerinin Yepiskopluğu Hazar çevresindeki bölgelerin Hıristiyan - Ortodoks kiliselerini yönetmenin yanı sıra, yerel ve yabancı dini merkezlerle geniş işbirliği ilişkilerine sahipler. Azerbaycan’ın Yahudi toplulukları “Sokhnut”, “Akudit İsrail” ve “Tşuva İsrail” gibi uluslararası kuruluşlarla, aynı zamanda ABD, İngiltere ve diğer devletlerin Yahudi toplulukları ile sıkı ilişkiler içindeler. Ülkede Hristiyan ve Yahudi dini eğitim kurumları, aynı zamanda Ortodoks kiliseleri yanında pazar günü okulları, Yevangel - Hıristiyan Protestan topluluklarının Bibliya kursları, “Hayatverici lütf” topluluğunun Bibliya Enstitüsü, Yahudilerin ivriti, Yahudi dini ve kültürünü öğreten kursları vs. çalışmaktadır.

Azerbaycan Cumhuriyeti çok uluslu bir ülkedir. Bu ülkenin milli politikası çeşitli millet, etnik grup ve dini azınlıkların beraber yaşaması ve hoşgörü ilkeleri temelinde belirlenmiştir.