Mimarlar

Ecemi Nahçivani Azerbaycan mimarlığının ünlülerinden, Nahçivan mimarlık ekolünün kurucusudur. Müellifi olduğu abideler üzerindeki kitabelerde kendisini Ebubekr oğlu Ecemi, Nahçivanlı mimar adlandırmıştır. Onun tasviri sanatı, mühendisliği mimarlıkla sentetik şekilde bir araya getirdiği açık şekilde görülmektedir. Şarkta büyük dahiler onu Şeyhül-mühendis (mühendislerin başçısı) adlandırmışlar.

Ecemi’nin  sanatı 12. yüzyılda kudretli Azerbaycan Atabeyleri devletinin başkenti Nahçivan’la ilgili olmuştur. Ecemi’nin ilk bilinen eseri Yusif ibn Küseyir türbesidir. Nahçivan şehrinin merkezinde yerleşen ve halk arasında Atababa kümbeti adıyla bilinen bu türbe 1162 yılında inşa edilmiştir. Sadece Azerbaycan’da değil, İslam aleminde en yüksek ve ince kompozisyonlu türbelerinden sayılan Mömüne Hatun türbesini Ecemi 1186 yılında Nahçivan’ın batı  bölgesinde inşa etmiştir.

Nahçivan mimarlık ekolü mensuplarındandır. Nahçivan’da Eldenizler sarayında yaşamıştır. Ecemi mimarlık üslubunun devamsısı olmuş, dini ve hatıra mimarlığının yanı sıra, içtimai binaların inşasında ve süslenmesinde yer almıştır. Muasırı Nizami Gencevi gibi Emireddin Mesud Nahçivani de yıldızların Yerdeki olaylara müdahalesi  konusunda saray müneccimlerinin fikirlerini kabul etmemiştir. Müneccimlerin, atebeyi güya 40 gez (42 m) toprağı savuracak bir kasırganın kopacağına inandırmağa çalıştıklarında buna itiraz etmiştir. Tekzibinde haklı olan Emireddin Mesud Nahçivani  bunu şiirle de ifade etmiştir. Bu bahis “Ecaib el-buldan” eserinde geçmektedir.

Ahmed ibn Eyyub el-Hafiz Nahçivani  Nahçivan mimarlık ekolü tarzında abide ve binalar inşa ederek Nahçivan mimarlığının gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Berde’deki tuğla makbere (1322) ve Baba makberesinin (14. yy.) mimarı Ahmed ibn Eyyub el-Hafiz’dir. 

Kasım Bey Hacıbaba Bey oğlu Hacıbababeyov 1868 yılında Bakü şehrinin mimarı, 1868- 1874 yıllarında Şamahı’nın mimarı olmuştur.

Parapet bağı (Fevvareler bağı), Nizami müzesi (1860), Araz sineması, Sahil (1860-1861), Sisiyanov parkı (1860), Vorontsov caddesi 1’de konut, (1870), Eğrı (Krivaya) caddesindeki konutlar (1870) Kasım Bey Hacıbababeyov’un çalışmalarıdır.

Sefihan Karabaği’nin Karabağ mimarlığının gelişmesinde önemli hizmetleri olmuştur. Onun inşa ettiği binalarda, özellikle camilerde Şark mimarlığına özgün yapısal öğeler yerel geleneklerle bir araya getirilmiştir. Berde’de İmamzade camisinin yeniden kurulması (1868), Ağdam’da cami (1870), Şuşada Aşağı cami (1874-75) ve Gövherağa camisinin tamiri (19. yy.), ayrıca Odessa’da Tatar camisi (1870), Aşkabat’ta Karabağlılar camisi (1880) Kerbelayi Sefihan Karabaği’nin en güzel eserleridir.

Mikayıl Elesker oğlu Hüseynov’un eserleri Bakü’de, Gence’de, Nahçivan’da, Şeki’de ve diğer bölgelerde kültürel ve yaşam binaları arasında  yer almaktadır.

Bakü’deki “Alimler Evi”, “Monolet”, “Musiki Akademisi”, “Azerbaycan Milli İlimler Akademisi”, “Abşeron” ve “Azerbaycan” otelleri onun çalışmalarıdır. 

Devlet ödülüyle ödüllendirilmiş, Uluslararası Şark Akademisinin onursal üyesi Davud Ahundov Bakıda, Sumgayıt’ta, Ağdam’da, Mingeçevir’de ve diğer şehirlerde birçok binanın müellifidir.

Davud Ahundov İslam öncesi ve sonraki dönemde mimarlık abideleri konusunda bilimsel çalışmalar da yapmıştır.

Azerbaycan Mimarlar İttifakı Yönetim Kurulu Başkanı, Azerbaycan’ın Emektar mimarıdır. O, “Bakıdevletlayihe Enstitünü yönetirken Güneşli, Kanlıgöl, Yeni Yasamal, Ahmedli, Sahil, Badamdar, Lökbatan böglerinin, Çin Halk Cumhuriyeti Bakü Büyükelçiliğinin binasının, Milli Parkın ana planının, Milli Meclis milletvekilleri için konutların projelerini vs. yönetmiştir. Bakı Şehir Ana Planının müelliflerinden biridir.

Bilimsel çalışmalarını sürdüren G. Memmedova birçok uluslararası konferanslarda tebliğ sunmuş ve birçok uluslar arası projeleri yönetmiştir. O, Uluslararası  Bilimler Akademisi Doğu Avrupa bölümünün ve Şark ülkeleri Uluslararası  Mimarlık Akademisinin asil üyesidir. Şeki ilçesinde Kiş mabedinin, Gebele ilçesinde Nic mabedinin, Gah ilçesinde Gum bazilikasının onarımı, Bakü’de Şart MTK’nın 16 katlı yaşayış binası G. H. Memmedova’nın çalışmaları doğrultusunda yapılmıştır.

Rizvan Sarı oğlu Karabağlı Azerbaycan Mimarlar İttifakının üyesidir. Onun çalışmaları Füzuli ilçesinde Şehitler Anısına Abide kompleksi, Haydar Parkı, Hırdalan şehri mezarlığında Seyid Eşref makbere ve mimarlık kompleksi, ayrıca değişik yerlerde birçok konut inşa edilmiştir.