Caz

Azerbaycan caz sanatının temeli 1930`lu yılların sonunda Niyazi ve Tofig Guliyev`in “Devlet Cazı” adıyla bilinen Devlet Estrada Orkestrası tarafından atılmıştır. Orkestrada üç trombon, aynı sayıda boru, beş saksafon, royal, gitara ve vurmalı çalgılardan ibaret idi. Orkestranın ilk konser programına klasik caz eserlerinin yanı sıra Niyazi`nin ve Tofig Guliyevin öyküleri de dahil idi. 

İkinci Dünya Savaşı bittikten sonra “Devlet Cazı”nın rehberi Rauf Hacıyev olmuştur. 1950-60`lı yıllarda SSCB`nin Batı karşıtı propagandası bu müzik janrının gelişimini ciddi şekilde engellemiştir. Fakat tüm yasaklara rağmen bu müzik janrının hayranları bir araya gelerek Batı radyolarını dinler, duydukları müzik parçalarını daha sonra okumaya çalışırlardır.

1950`li yıllara dek Azerbaycan caz dalında en önemli sanatçılardan birisi Perviz Rüstembeyov olmuşdur. Sovet Benni Gudmeni adlandırılan P. Rüstembeyov önceler Krasnıy Vostok (bugünkü Azerbaycan) sahnesinde, sonralar ise Nizami sahnesinde caz orkestrasını kurmuştur. 

Geçen yüzyılın 60`lı yıllarında Gara Garayev, Niyazi, Tofig Guliyev ve Rauf Hacıyev`in desteği ve öncüllüğünde Azerbaycan`da estrada ve caz müziği yeni bir aşamaya geçmiştir. “Kaya”, Rafig Babayev`in kuarteti oluşmuş ve nihayet, Vagif Mustafazade dönemi başlamıştır. 

Dünyada lirik cazın banisi sayılan Vagif Mustafazade ilk kez Tiflis Devlet filarmonisinde (Gürcistan) “Kafkaz” caz-triosunu oluşturmuştur. O, ilk “Leyli” kadın kuartetini kurmuş, “Sevil” vokal-enstrümantal grubunu ve “Muğam” enstrümantal grubunu yönütmiştir.

Vagif Mustafazade Şark muğamını Batı dinleyicisi için anlaşılır dilde, yani caz dilinde takdim etmiştir. Yorumlarındaki serbestlik muğamla caz ilişkilerinin bir parçasının oluşturuyordu. Vagif Mustafazade bunu çok güzel anlıyordu ve 1960`lı yılların başında yeni bir akımı, caz-muğam akımını  kurmuştur. 

Azerbaycan cazı unutlamaz bir efsanedir. Milli caz sanatının ünlü temsilcilerine Salman Gemberov,  Rain Sultanov, Ezize Mustafazade, Şahin Növresli vs. örnek gösterebiliriz.

Salman Gemberov`un Bakü`de kurduğu “Bakustik Caz” merkezi Gürcistan`da, Rusya`da Almanya`da, İngiltere`de düzenlenmiş festival ve müsabakalarda her zaman büyük heyecanla izlenmiştir. 

Rain Sultanov`un 1996 yılında kurduğu “Syundicate” grubu dünyanın en ünlü caz gruplarından biri olmuştur. 

17 yaşında Vaşington şehrinde Teloyenus Monk piyano müsabakasında birincilik ödülü almış Azize Mustafazade ilk albümünü 1991 yılında “Azize Mustafa Zadeh” adıyla çıkarmıştır. İkinci albümü Always (Her Zaman) sanatçıya Almanya`nın müzik alanında yüksek ödülü sayılan Ses Akademisi Ödülünü ve Soninin Eko Ödülünü kazandırmıştır. A. Mustafazade birçok ülkede caz ve geleneksel tarzlarda ifa ettiği güzel parçalarla Azerbaycan cazını yüksek seviyede temsil etmektedir.

Bu gün dünyada tanınan caz sanatçıları arasında ABD ve Avrupa`da uluslararası festivallere katılmış en gülcü uzmanlarını bile hayretler içinde bırakan Şahin Növresli`nin de adı vardır. Moskova caz sanatçıları onu “Dünya Caz Sahnesinin Yeni Yıldızı” olarak değerlendirmişler.

2009 yılında Bakü`de düzenlenmiş Birinci Bakü Caz Festivali ülkede cazın gelişmesinde önemli bir olay olmuştur. 

2010 yılında düzenlenmiş İkinci Bakü Caz Festivali dünyanın en büyük çaplı festivallerden biri olmuştur. Festivale Azerbaycan`ın yanı sıra, yabancı caz sanatçıları  da katılmışlardır. 

Halen Bakü`de faaliyet gösteren “Baku Jazz Center” Azerbaycan`da cazın gelişmesinde önemli rol oynamıştır.