Soykırım faciası

Azerbaycanlılara karşı iki yüzyıl süren geniş kapsamlı kanlı soykırım olayı sonucunda yüzlerce yerleşim birimi yerle bir edilmiş, binlerce Azerbaycanlı büyük vahşetle katledilmiştir. Ermenilerin Azerbaycan’a karşı uzun yıllar boyu yaptığı seri etnik temizlik, soykırım ve saldırı sonucunda binlerce insan evinden, yurdundan olmuştur.

Her bir soykırım Azerbaycan tarihinin kanlı sayfasıdır:

Mart Soykırımı - 1918 yılının 30 Mart ve 3 Nisan tarihleri arasında Bakü’de ve Bakü guberniyasının çeşitli bölgelerinde, ayrıca Şamahı, Kuba, Haçmaz, Lenkeran, Hacıkabul, Salyan, Zengezur, Karabağ, Nahçıvan ve diğer bölgelerde Bakü Sovyeti’nin ve Taşnak Ermeni silahlı birliklerinin Azerbaycanlılara karşı yaptıkları soykırımdır. 1918 senesinin Mart - Nisan aylarında Bakü, Şamahı, Kuba, Lenkeran ve diğer bölgelerde Ermeni faşistleri 50 bin Azeriyi katl etmiş, 10 binlerce insan kendi topraklarından kovulmuştur.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in 26 Mart 1998 tarihli kararnamesi ile 31 Mart Azerbaycanlıların Soykırım Günü olarak anımsanmaktadır.

Comerdli soykırımı - 1918 yılında Ermeni eşkıyaları tarafından Azerilere karşı işlenen soykırımdır. Comerdli köyü Karakilse il merkezinden 15 kilometre uzaklıkta bulunan Salvartı dağının eteğinde bulmakta idi. Comerdli Karakilse’nin en büyük Türk köylerinden biri idi. 1918 yılında Taşnak Andranik Ozanyan’ın haydut birliği Karakilse’nin kanını akıttığı zaman onun zulmüne maruz kalan köylerden biri de işte Comerdli olmuştur. Nüfusun yarıdan çoğu katledilmiş, zulümden kurtulanlar ise sarp kayaları, dağları aşarak Nahçıvan’a sığınmışlar.

Kuba soykırımı – Kuba’da Ermeniler tarafından işlenen soykırımdır. 2007 yılında şehir stadyumunun onarımı için kazı yapıldığı zaman toplu mezarlık tespit edilince çalışmalar askıya alınmış  ve bölgeye uzmanlar  davet edilmiştir. Kuba’dakı mezarlıkta bulunan kemiklerin Ermenilerin 1918 yılında yaptığı soykırım kurbanlarına ait olduğu doğrulanmıştır. Arkeologların bildirdiğine göre, birinci kuyudan çok sayıda insan kafatası, çocuk kemikleri arasından ise sadece 35 iskelet komple çıkarılabilmiştir. Daha sonrakı çalışmalarda insan kemikleri ile dolu ikinci kuyu da tespit edilmiştir.

Azerbaycan’daki Dağ Yahudilerinin soykırımı - 1918 yılında Ermeni Taşnakları ve diğer Ermeni haydut çeteleri tarafından Azerbaycan’ın çeşitli bölgelerinde, özellikle Kuba’da yaşayan Yahudilere karşı yapılmıştır.

1918-1919 yıllarında Ermeni canileri Stepan Şaumyan’ın, Amazaps’ın ve Lalayan’ın başkanlığındaki Taşnak haydut birliklerinin Azerbaycan topraklarında işlediği soykırım sonucunda Azerilerle beraber, Ermenilerle işbirliği reddeden 3 bine kadar sivil Yahudi katledilmiştir. “Büyük Ermenistan” hayalini gerçekleştirmek için vandal (vahşi) Ermeni milliyetçileri etnik Azerilerle birlikte Güney Kafkasya bölgesinde derin geçmişe sahip olan ve burada meskun olan diğer halklara da zulmederek, onlara karşı kitlesel terör yapmışlardır. Bu olayların tamamı yüzlerce tanık ifadeleri, dönemin tarihi belgeleri, Azerbaycan’daki dağ yahudilerinin ikamet belgeleri, Yahudi aydınlarının çok sayıda yazılı başvuruları tarafından onaylamaktadır.

Kukark katliamı - 1988 yılının Kasım ayında Ermenistan’ın Kukark ilçesinde Azerilere karşı gerçekleştirilen soykırımdır. Kukark’ta 21 Azeri katledilmiş, onlardan 15 kişi diri diri yakılmıştır. 12 kişi Barkan köyünde yaşayan Azeriler idi.

SSCB’nin Milli Güvenlik Komitesi bu olaylar hakkında bilgi verse de, Moskova sessiz kalmayı tercih etmiştir. Kasım ayında Kukark’ta Azerilerin öldürülmesi, evlerinin yağmalanması ve yakılması birkaç gün devam etmiştir. Bunun nedeni onların Azeri olması idi.

7 Aralık’ta New York Times haber ajansının verdiği bilgiye göre, Ermenistan radyosu Kukark bölgesi Kommunist partisinin birinci sekreteri ve il sovetinin başkanı sadece katliamlar sona erdikten ve Azeriler bu topraklardan tamamen kovulduktan sonra görevlerinden alınmıştır.

1988-1989 yıllarında Azerilerin soykırımı - bir merkezden yönetildiği ve yapıldığı için bu seneler zarfında vuku bulan olayların aşamaları ve karakteri Ermenistan’ın tamamı için aynı idi. Her tarafta ilk başta Ermeni haydut çeteleri polisin ve il başkanlarının kontrolü ve katılımı ile Azerilerin evlerini basıyor, onların çıkıp gitmesini talep ediyorlardı.

1988-1989 yılları arasında Batı Azerbaycan’da (Ermenistan) çalışan Azerilere işyerlerine, onların çocuklarına ise okulalarına girmelerine izin verilmiyor, dükkan ve pazarlarda Azerilere gıda vs. satılmıyor, Azerilerin elektriği, telefonu, suyu, gazı kapatılıyor, yaşam koşulları zor hale getiriliyordu. Bu gerçek manevi, psikolojik bir terördü, sık sık fiziksel teröre de dönüşüyordu.

Çoğu zaman Ermeniler Azeri evlerine öncelikle cüzi fiyat belirliyor, sonra tehdit ediyor, bir sonuç elde etmediklerinde evini barkını dağıtıyor, ateşe verip yakıyorlardı. Azeriler sabaha kadar bel, yaba, balta vs. ile silahlanmaya çalışarak, ateş yakıp sokaklarda evlerini korumaya çalışıyorlardı. Fakat Kasım sonlarında Ermeniler Ermenistan’ın tamamında Azeri köylerinin üzerine saldırıya geçtiler. Bir haftanın zarfında Azerilerin yerleştikleri köyleri boşaltıldı, mallları mülkleri ellerinden alındı, yakalananlar katl edildi. Azeriler yalınayak, başı açık, kışın soğuğunda dağlara, ormanlara doğru kaçtılar. Bu, insanlık dışı bir zulüm olmuştur.

1988 yılında Batı Azerbaycan topraklarında 261 Azeri köyü ve kasabası boşaltılmıştır. Bunlardan Azerilerin yaşadığı köy ve kasabaların sayısı 172, Azerilerle birlikte diğer milletlerin yaşadığı karışık köy ve kasabaların sayısı ise 89’dur.

Ayrıca, daha 6 şehirde diğer milletlerle birlikte, Azeriler de yaşamıştır. Bu yerleşim bölgelerinde ise soydaşlarımızın sayısı 49.928 ailede toplam 250 bin kişi idi. Bu yerleşim birimlerinin adı ve bu bölgelerin demografik durumu şimdiye kadar hiç bir kaynakta tam olarak verilmemiştir.

Ayrıca 1988-1989 soykırımı sırasında Batı Azerbaycan’da mevcut bilgilere göre, 226 soydaşımız Ermeniler tarafından öldürülmüştür, (güllenerek kastlı olarak araba kazası süsüyle dağ yollarında donmalarına neden olmuşlar) 400 kişiden fazla insanın vücudu çeşitli yaralanmara maruz bırakılmıştır. Bu, aynı yıllarda Ermeniler tarafından öldürülmüş ve yaralanmış soydaşlarımızın tam listesi değildir.

Soydaşlarımızın emlakı da tamamen Ermeniler tarafından bedeli karşılanmadan benimsenmiştir. Göçkün soydaşlarımıza ait bu malların değeri Azerbaycan Kaçkınlar (göçkünler) Cemiyeti’nde toplanmış belgelere göre yaklaşık hesaplanarak belirlenmiştir. Yaklaşık zarar 2,5 milyar ABD doları olmuştur. Kolhozlarda Azerilere ait 43789 büyükbaş hayvan, 454 660 küçük boynuzlu mal (hayvan), çok sayıda kuş, arı ailesi, 170 kültür evi, 274 okul binası, 119 kütüphane, çocuk bahçesi, sağlık ocağı, cami, 1381 ekonomiye destek binası, 2169 otomobil, 1976 traktör, 3132 köy tarım araçları, binlerce hektar üzüm ve meyve bahçeleri Ermenilerce zaptedilmiştir. Göçkünlerin toplam genel maddi hasarı 20 milyar dolar olmuştur.

Kara Yanvar veya 20 Ocak faciası – 1990 senesinin Ocak ayının 19’dan 20’e geçen gece Sovyet ordusunun, Ermeni haydut çeteleri ile beraber Azerbaycan halkına karşı uyguladığı terör saldırısıdır.

Azerbaycan’ın özgürlüğü ve toprak bütünlüğü uğrunda mücadele tarihine kahramanlık sayfası gibi eklenen 20 Ocak 1990 günü, ülkemize karşı toprak iddiaları ileri süren Ermenistan’ın saldırgan hareketlerinden, ayrıca SSCB yönetiminin onları desteklemesinden öfkelenerek, bu duruma itirazlarını bildirmek için Bakü sokaklarına ve meydanlarına çıkan halka karşı Sovyet ordusunun savaş birliklerini yürütmesi Azerbaycan’da eşi görülmeyen faciaya neden olmuştur. Bu trajik günlerde kendi ülkesinin, halkının özgürlüğünü, şeref ve haysiyetini herşeyin üzerinde tutan mert Vatan evlatları canlarından geçerek, şehitlik zirvesine yüceldiler.

SSCB Savunma Bakanlığı’nın, İç İşleri ve DTK’nın hazırlayıp gerçekleştirdiği “Udar” (“Darbe”) adlı operasyonda esas rolü özel eğitimli “ALFA” ve KGB’nin “A” tahribat grupları üstlenmiştir. Sovyetlerin saldırısı sonucunda Bakü’de 137 sivil öldürülmüş, 700’den fazla kişi yaralanmış, 800 kişi yasadışı hapis edilmiştir. Öldürülenler arasında beş milletin temsilcisi, 20’den fazla kadın, çocuk bulunmaktaydı.

Ağdaban soykırımı - 1992 Nisan ayının 8’de yaşanan, tarihte insanlığa karşı işlenmiş en büyük suçlardan biri, Azerbaycan’ın güzel bir köşesi olan Karabağ’ın kale kapısı olan Kelbeceri ele geçirmek için Ermeni bölücülerinin “Büyük Ermenistan” kurmak düşü ile Azerbaycan halkına karşı işlediği korkunç soykırımdır. Ağdaban soykırımı köyün tamamen yakılması, yüzlerce sivil yerel nüfusa insanlık dışı işkenceler verilmesi, yurdundan göçkün hale düşürülmesi olayıdır.

Kelbecer ilinin 130 evden oluşan Ağdaban köyü tamamen Ermeni bölücüleri tarafından yakılmış, köyde 779 sivil kişiye işkence edilmiş, 67 kişi katledilmiş, 8 kişi 90-100 yaşlarında ihtiyar, 2 küçük çocuk, 7 kadın diri diri ateşte yakılmış, 2 kişi kayıp, 12 kişi ağır şekilde yaralanmıştır.

Hocalı Soykırımı - 1992 senesinde 25 Şubat gününü 26’na bağlayan gece Ermenistan Silahlı Kuvvetleri Rusya’nın 366. motoratıcı alayının katılımıyla Hocalı şehrini işgal ettikleri sırada Azerilere karşı yaptıkları soykırımdır.

Bu facia Dağlık Karabağ sorunu sırasında yaşanan en korkunç olaylardan biridir.

25 Şubat’ı 26 Şubat’a bağlayan gece Ermenistan silahlı kuvvetleri SSCB zamanından itibaren Hankendi (Stepanakert) şehrinde bulunan 366. motorlu alayın zırhlı araçları ve askeri birliğinin yardımıyla Hocalı şehrini işgal etti. Saldırıdan önce, Şubat’ın 25’nde akşam üzeri kent toplardan şiddetli ateşe tutuldu. 26 Şubat günü sabah saat 5 civarında Hocalı tamamen ateşler içindeydi. Ablukaya alınan kentte kalan yaklaşık 2500 kişilik Hocalı ahalisi Ağdam ilinin merkezine ulaşmak umuduyla şehri terk etti. Ama bir günün içinde yeryüzünden silinen kenti terk eden 2500 Hocalı sakininden 613’ü düşman ateşine maruz kalarak, katliamın kurbanı oldu. Bu soykırım sonucunda 63 çocuk, 106 kadın, 70 ihtiyar olmak üzere toplam 613 kişi Hocalı sakini katledildi, 8 aile tamamen yok edildi, 25 çocuk iki ebeveynini, 130 çocuk ebeveynlerinden birisini kaybetti. Düşman ateşine maruz kalarak, yaralanan 487 kişiden 76’sı çocuktu. 1275 Hocalı sakini esir alınd, 150’si kayboldu. Devletin ve vatandaşların malvarlığına 1 Nisan 1992 tarihindeki fiyatlarla 5 mlr. Rubl zarar verilmiştir.