Nakkaşlar

Nakkaşlık, ressamlık ve hattatlık sanatlarının değişik aşamalarında ismi geçen Azerbaycanlılarla ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır. Örneğin, 19. yüzyılda Şamahı’da Mirze Cefer, Şuşa’da Usta Kurban Karabaği bir hayli ün kazanmışlardır. Fakat onlarla ilgili yeterli tarihi bilgiler neredeyse yoktur. Orta Çağ dönemi Azerbaycan’da tanınmış nakkaşlardan bazıları hakkında kısa bilgiler şunlardır:

Azerbaycan kültür tarihinde şair, musiki nazariyecisi ve hattat olarak  tanınmış Mir Möhsün Nevvab ressamlık ve nakkaşlık alanında da çalışmıştır. Mir Möhsün Nevvab’ın ressamlık yeteneği “Timur’un portresi” (akvarel, 1902) eserinde bariz şekilde görülmektedir. 

Doğu’nun en ünlü besteci ve müzikologlarından sayılan Safiyeddin Abdülmümin bin Yusuf bin Fahir Urmevî  Azerbaycan’ın kadim kültür  merkezi Urmiye şehrinde 1216 yılında  doğmuştur.  Sonradan tüm Yakın ve Orta doğu’nun bilim  ve kültür merkezi olan efsanevi Bağdat şehrine gelerek, dönemin en iyi üniversitelerinden Müstenseriyede eğitim almıştır. O, burada felsefe, mantık, tıp, matematik, astronomi ve dilbilimi gibi ilim dallarıyla tanışmıştır. Musiki sanatını öğrenmeğe davam eden Safiyeddin hattatlıkta da büyük başarılar elde etmiştir. İlk başlarda o müzik dalında değil, hattat olarak ün kazanmış ve Abbasiler hanedanının son temsilcisi Halife Mutasım’ın sarayına davet edilmiştir. Kısa süre sonra saray kütüphanesinin müdürü ve baş hattatı vazifesine atanmıştır. Kitapların suretini aktarmak ve kütüphaneni yönetmek Safiyeddin’in müzik eğitimini davam ettirmesine engel olmamıştır.

Urmevi’nin risaleleri  özgün bilimsel eserler olarak günümüzde de yaşamaktadır ve dünyanın New-York Paris, Berlin, Viyana, Kahire, İstanbul, Petersburg, Tahran, Bakü ve diğer kentlerin kütüphanelerinde muhafaza edilmektedir. Ölümünden sonra da onun güzel ifası hattatlık ve nakkaşlık becerisine dair Şark’ta çeşitli rivayetler dolaşmıştır. Urmevî  1924 yılında Bağdat da vefat etmiştir. 

Kerbelayi Zeynalabdin Ebu Seid oğlu Usta Zeynal Nakkaş  1829-1904’de yaşamıştır. Meşhur hattat nakkaş ve şair halk içinde  altın  elli nakkaş olarak da tanınmıştır. Nahçivan’dakı “Han Sarayı”na, Bakü de H.Z.Tağıyev’in ev müzesinde (şimdiki Tarih müzesi), Tebriz’deki, Ordubad’dakı Came camisine, Meşedi Tağı’nın evine, Eylis, Venend köylerinde bazı evlerde çizdiği resimler ve işlediği nakışlar bugün de kalmaktadır. Ordubad’da Malik İbrahim mezarlığındaki dağa bitişik Gara Pirde işlediği nakış, 19. yüzyılın sonlarında İran şahının Ordubad’a gelişine hasredilmiştir. O Came mescidinin arka tarafına yumurta sarısı, kireç ve başka malzemelerden hazırladığı karışımla  Şir-i Hurşit mezarını  ve dizinin üstünde elmasla kestiği ayna kırıkları ile ortasına güneş sembolü yapıştırmıştır. Aynı anıtsal eserler bugünümüze ulaşmıştır. Aynı zamanda, “Came” mescidinin duvarına kendi şirinden kıtalar da nakşetmiştir.

1838 yılında Ordubad da düzenleniş  Encümenüş-Şüera adlı şiir meclisleri bazen Usta Zeynal Nakkaş’ın evinde yapılmıştır. 20. yüzyılın Hugo’su  olarak bilinen M.S.Ordubadi’nin Azerbaycan Devlet Elyazmaları Fondu’ndaki Tercümeyi-halinde Usta Zeynal Nakkaş hakkında değerli fikirler yer almaktadır.

Abbasgulu Ağa

18. yüzyıl Azerbaycan’ın tanınmış mimarı ve nakkaşı oluştur. Şeki Han Saray’nın inşasında yer almıştır. Sarayda büyük salonun tavanındaki zengin kompozisyonlar işlemiş, süslemeler yapmıştır. İsmini orijinal şekilde, yani sağdan-sola değil, aynaya yansımış şekilde soldan-sağa doğru işlemiştir. 

Bursa’dakı Yeşil Cami’nin (1424) mihrabını işlemiştir.

Ağaç üzerinde oyma ustası olmuş. Bursa’daki Yeşil Cami’nin kapısını işlemiştir. 

Döneminin tanınmış hattat ve nakkaşı olmuştur. Tebriz’deki “Göy Mescid”in  (1465) kitabelerini işlemiştir. 

Şirvanşahlar Sarayı’nın (1584) Şark kapısının ana girişini işlemiştir. 

Şeyh Sefieddin külliyesinin kapı revakındaki (1647) süslemeleri işlemiştir. 

19. yüzyılın tanınmış nakkaşı olmuştur. Serdar sarayının duvar resimlerini işlemiştir. (1850).