Boya ressamlığı hakkında

Ressamlık - tasviri sanatın bir türüdür. Burada gerçek alemin hacmi, rengi, mekan, eşyaların maddi şekli, ışık ve hava ortamı vb. gözle algılanan, objektif mevcut olan özellikler canlandırılır. Tasviri sanatın boya ressamlığı, karikatür, minyatür, grafik, mozaik gibi sanat dalları vardır. 

Boya ressamlığı sanatının temel özellikleri karakter ve duygusallıktır. Bu eserlerin karakterleri fikir ve konunun, öykü ve karakterlerin birlikteliğine dayanır. Sanatsal karakterine göre bu elementleri resim, kompozisyon, renk, ışık-gölge, perspektif gibi tasvir ve ifade vasıtalarıyla kesinleştirilir.

Boya ressamlığı sanatsal ve estetik özelliklerin çok yönlüdür ve aşağıdaki çeşitli dallara ayrılır:

Anıtsal boya ressamlığı; 

Dekoratif boya ressamlığı; 

Tiyatro-dekoratif boya ressamlığı; 

Minyatür boya ressamlığı;

Tezgah boya ressamlığı. 

Her türün kendine özgü teknolojik ifade yöntemleri ve materyalleri vardır.

Boya ressamlığı sanatının en geniş yayılmış türü tezgah boya ressamlığıdır. 

Keten ve ağaç üzerinde yağlı boyalarla çizilen bu tip eserler “molbert” adlanan özel tezgahta yapılır. Üzerinde, esasen, yağlı boya ile çekilir. Yağlı boya ile birlikte tempera, pastel, akvarel, guaş teknolojileri de uygulanır. Anıtsal boya ressamlığı eserlerinden farklı olarak tezgah ressamlığı eserleri serbesttir ve istenilen yerde asılabilir.

İçerik itibariyle boya ressamlığı sanatı da bu tarzlara ayrılır: tarihi boya ressamlığı, mitolojik boya ressamlığı, günlük yaşam boya ressamlığı, portre boya ressamlığı, manzara boya ressamlığı, natürmort boya ressamlığı vd..

Bu tarz genelde 15. yüzyıldan başlayarak tezgah boya ressamlığının gelişimiyle teşekkül bulmuştur. Tarihi boya ressamlığı tarzına tarihi olayları, tarihi kahramanları yansıtan esereler dâhildir.

 Bu sanatın Azerbaycan’da en eski örnekleri sırasında M.Ö. 8.-5. yüzyıllardan kalma Gobustan kaya tasvirleri, Kelbecer ilçesi Ayıçıngılı ve Periçıngıl dağlarındaki Tunç dönemi başlangıcına (M.Ö. 3. binyıl) ait resimler, Ordubad şehrinden kuzeyde, Gemigaya dağlarındaki kaya üstü tasvirler müstesna öneme sahiptir.

Gobustan kayalarında kazınmış resimlerde, orada yaşamış eski insanların yaşam şekli, günlük yaşamı, emeğiyle ilgili tasvirler ilgi çekmektedir. Burada avcılık, hayvancık, tarımcılık ve günlük yaşamın diğer alanlarıyla bağlı çeşitli öyküler, sahneler, insan ve hayvan tasvirleri işlenmiştir. 

Orta Çağda Azerbaycan’da minyatür boya ressamlığı çok gelişmiştir. 16. yüzyıl Tebriz minyatür okulunun tanınmış ressamları Sultan Mehemmed, Müzeffer Ali, Mir Seyid Ali tarafından dünya müzelerinde bulundurulan ender minyatür boya eserleri yapılmıştır. 

Orta Çağda Azerbaycan boya ressamlığı sanatı mimarlıkla da sıkı ilişki içinde olmuştur. Şeki, Şuşa, Guba, Ordubad, Lahıc vb. şehir ve yaşayış yerlerinde günümüze kadar gelmiş anıtsal duvar resimleri halk sanatı gelenekleriyle sıkı bağlı olmuştur. Şeki hanlarının sarayındaki duvar resimleri özellikle ün kazanmıştır. 18. 19 yüzyıllarda Abbasgulu, Usta Genber Garabaği, Ali Gulu, Gurban Ali, Şükür veb. sanatkârlar tarafından hazırlanmış aynı resimler dekoratif elementlerin konu bakımından zenginliyi ve rengarenkliğiyle seçilir. 

Azerbaycan anıtsal boya ressamlığının gelenekleri İrevan’da Serdar Sarayında ve (20 yüzyılın ortalarında saray dağıtılmış, Mirze Gedim İrevani’nin sarayın duvarlarında çektiği 4 büyük ölçülü portre de yok edilmiş), Şuşada bir sıra evlerin resimle süslenmesinde devam ettirilmiştir. 

Azerbaycan tezgah boya ressamlığının gelişmesi de Mirze Gedim İrevani’nin adıyla bağlıdır. O, portre türü alanında daha semereli faaliyet göstererek Rekkase, Derviş, Pehlevan, Süvari gibi sanatsal açıdan olgun portreler hazırlamıştır. Bu dönemde Mir Möhsun Nevvab’ın eserlerinde doğa motifleri, güllerin, kuşların tasviri, şair Hurşidbanu Natevan’ın çizdiği manzaralar gül-çiçek tasvirleri de ilgi çekmektedir.

Sahne tertibatı alanında de Azerbaycan ressamları büyük başarılar elde etmişler. T.Salahov Antony ve Cleopatra, Hamlet (W. Shakespeare), Aydın (C.Cabbarılı) pyeslerinin, hüsusile Koroğlu operasının (E.Feteliyev’le birlikte) oyununa verdiği sanatsal tertibatta muazzam dekorlar yapmıştır. M.Abdullayev Leyli ve Mecnun, Koroğlu (Ü.Hacıbeyov) operalarının ve Çitra (Niyazi) baletinin tertibatını şuh ve elvan boyalarla yapmıştır. T.Nerimanbeyov’un Gobustan Kölgeleri (F.Garayev), Yeddi Güzel (G.Garayev), Nesimi Destanı, 1001 gece (F.Emirov) baletlerinin gösterileri romantik üslup tertibiyle seçilmektedir. Tiyatro-dekorasyon, sanatının gelişiminde B.Efganlı, H.Mustafayev, S.M.Fefimenko, Y.A.Toropov, E.Abbasov, E.Aslanov, B.Efendiyev, M.Aliyev, A.Seyidov, E.Memmedov, S.Hagverdiyeva, F.Ahmedov, G.Memmedov, F.E.Helilov, F.Gafarov ve diğer ressamların, film sahesinde C.Azimov, K.Necefzade, N.Zeynalov, F.Bağırov, R.İsmayılov, M.Ağabeyov, N.Beykişiyev vd. önemli hizmetleri olmuştur.

20. yüzyılın 90’lı yıllarında Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığı şeklinde milli medeniyetin, ayrıca tasviri sanatın gelişmesinde yeni aşama başlamıştır. N.Gasımov, M.Tağıyev, S.Hagverdiyev, T.Cavadov, F.Helilov, A.İbrahimov, B.Maratlı, N.Rzayev, E.Esgerov, U.Hagverdiyev vd. ressamlar boya ressamlığı türünde orijinal eserler yapmışlar.