Azerbaycan Çocuk Matbuatı

Azerbaycan basının en büyük kollarından birisi çocuk basınıdır. 

Bu alanın şekillenmesinde N.Nerimanov, C.Memmedguluzade, M.E.Sabir, A.Şaig, Ü.Hacıbeyov, S.S.Ahundov, R.B.Efendiyev, A.Sehhet, M.Mahmudbeyov gibi öğretmen ve yazarların unutulmaz hizmetleri vardır. Onlar yazarlık faaliyetlerinin yanı sıra öğretmenlik yapmış, ders kitapları ve programlar hazırlamış, basın hayatında yakından yer almışlardır.  Aydınları düşündüren önemli konulardan biri de yeni okullar için yeni öğrencilerin taleplerini karşılayabilecek çocuk eserlerinin yazılmasıydı. Yeni tip (cedit) okullarda öğretilen edebiyat kitaplarında çocukların seviyesine uygun, onların zevkini okşayan şiir ve hikayeler, tarihi olaylara dair öyküler geniş yer almıştır.

Çevresine demokratik ve aydın görüşlü yazarları toplamış, öncül eğilimleri ve gerçekçi  düşünceleri yayan yayınlarla (“Molla Nesreddin”, “Zenbur”, “Babayiemir”, “Mezeli” vs.) birlikte ilk çocuk dergileri olan ”Debistan” (1906-1908), “Rehber” (1906-1907), “Mektep” (1911-1920) çocuk basınının gelişmesine yol açmıştır.

 Maarifperver M.Mahmudbeyov’un yayınladığı “Rehber” dergisinin de amacı ve meramı gençlerin talim ve terbiyesi idi. Pedagojik ve tedris temayüllü bu dergilerde meşhur edebiyatçılar F.Köçerli Vidadi, Vagif, Zakir ve Nebati hakkında edebi ve tenkidi öykülerin, S.M.Genizade’nin “Körpe Çocukların Terbiyesi” adlı talim terbiye usullerinden bahseden seri makalelerinde geniş yer verilmiş, M.E.Sabir ve A.Sehhet’in dünya edebiyatından tercümeleri yayınlanmıştır. “Debistan” ve “Rehber”e nispeten “Mektep” (1911-1920) dergisinin ömrü uzun, içeriği zengin olmuştur. Aydın muharrirlerden G.R.Mirzezade ve E.T.Efendizade’nin inisiyatifiyle yayına başlayan “Mektep” dergisinin amacına ilişkin ana makalede şöyle denmekteydi: “Bizim bu “Mektep”i yayınlamaktan amacımız okulda öğrencilerin ilerlemelerine acizane bir hizmettir. “Mektep”i okuyacak öğrencilerin bilgisi geniş bir çevre oluşturursa o zaman biz amacımıza ulaşmışız demektir”. “Mektep” dergisi ilk sayısından itibaren gençlerin eğitim, talim ve terbiyesine hizmet etmiştir. Dergide yer almış edilen eserlerin ekseriyetinde bilimin ve okulun rolü takdir edilirken, yeni neslin terbiyesinde yeni usul okulların eğitim yöntemleri inandırıcı bir şekilde açıklanmıştır. “Mektep” dergisinin sayfalarında öğretmenler, edebiyat heveskârları, aydınların yanı sıra, dönemin tanınmış edip ve şairleri yakından yer almış, onun sayfalarında şiir ve öyküler yayınlatmışlardır. H.Cavid, E.Nezmi, A.Sehhet, A.Şaig, R.Efendizade, S.S.Axundov, İ.Musabeyov ve diğer şair ve yazarlar “Mektep” dergisinde periyodik olarak yazmışlardır.

Azerbaycan çocuk yayınları aslında çocuk basınının yaranmasıyla ilgilidir. 

İlk çocuk basın organı “Maarif”, “Kırmızı Güneş”, “Aydınlık”, “Kızıl Şark”, “Kızıl Gençlik”, “Genç İşçi”, “Mektep”, “Pioner” vs. gazete ve dergilerin çevresinde yazar, öğretmen, öğrenci ve diğer edebiyat  heveskarlarından ibaret büyük bir aydın kesim toplaşmıştır.

Bağımsızlık döneminde ülkemizde çocuk basını hızla gelişmiştir.

Halen “Güvercin”, “Elli”, “Bala Dili” , “Yuva”, “Gökkuşağı”  vs. dergiler Azerbaycan çocuk matbuatının en güzel numunelerindendir.