Azerbaycan petrolcüleri

A.Nemetulla 1896 yılında Güney Azerbaycan’ın Sarab şehrinde doğmuştur. SSCB petrol sanayisi yenilikçisidir. A.Nemetulla boru eğimli ve iki namlulu kazma yöntemini gelişmiştir. 1941 yılında Bibiheybet’te dünyada ilk olarak eğimli boruyla kuyu kazmıştır.

 Profesör E.Süleymanov Hazar denizinde bulunmuş petrol ve gaz yataklarının işlenmesi için hidroteknik aygıtların ve kuyu ekipmanının yapılmasının, ayrıca bu yönde birçok bilimsel ve pratik tekliflerin müellifi olmuştur.

Onun öncüllüğünde Hazar’ın derinlerinde tespit edilmiş petrol ve gaz madenlerinin işlenmesi için hidrotenik aygıtlar ve kuyu ekipmanı yapılmış ve bunlar bağımsız Azerbaycan’da petrol çıkarmanın uzun vadeli gelişmesini başlatmıştır. 

H.Bayramov ««Neft Daşları»»’nı inşa edenlerden olmuştur. Denizin ortasında yapılmış ilk madenlerden, yaşayış evlerinden, iskelelerden başlayarak Hazar’da yapılan inşaat işlerine kadar birçok faaliyette yer almış, 30 yıldan fazla bir zor inşaatçı mesleğine sadik kalmıştır. 

B.Hacıyev’in öncüllüğünde ««Neft Daşları»»\'nda kuyuya eğimli şekilde kazma, eğimli kazma yardımıyla bir noktadan iki kuyunun kazılması yöntemleri uygulanmış, petrolün toplanması ve korunması içim büyük alanlar kurulmuş, kuyuların incelenmesi için yeni yöntemler ileri sürülmüş, boru hatlarının karmaşık yöntemlerinin uygulanması, komünikasyon işleri, tankerlerle petrolün taşınması ve boşaltılması çalışmaları yapılmıştır. Onun tarafından «Tengis» (Kazakistan) kükürt hidrojen terkipli madenlerin işlenmesi problemleriyle ilgili, ayrıca sondaj iskelesi ve diğer yük kaldırma teçhizatının başarısının denenmesi ve güvenli teknoloji önerileri ileri sürmüştür. 

M.Memmedov bugün herkesçe bilinen Azerbaycan’ın Hazar denizindeki meşhur petrol ve gaz madenleri çalıştırılması ve işlenmesinde büyük emek talep eden işlere yakından iştirak etmiştir. 

Jeoloji-mineraloji doktoru ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin emektar mühendisi olan A.G.Aliyev yaptığı jeolojik araştırmalar sonucunda Abşeron ve Bakü’de petrol ve gaz madenleri tahminini söylemiş ve jeoloji arama çalışmalarının nerede yapılmasını esaslandırmıştır. Efsanevi ««Neft Daşları»»’nın keşifçisi Gurban oğlu Ağa Aliyev’in öncüllüğünde Hazar denizinde birçok petrol ve gaz madenleri tespit edilmiştir. Bunlardan «««Neft Daşları»»», «Gürgen-Deniz», «Kum Adası», «Bahar» ve başkalarını gösterebiliriz. Kür yanı bölgede ise «Kürovdağ», «Mişovdağ» vs, Abşeron yarımadasında «Şabandag», «Garadag», «Garaçuhur» petrol ve doğalgaz madenleri gibi 20’ye yakın zengin petrol ve doğalgaz madeni açılmıştır. «««Neft Daşları»»»nın keşfinden sonra bu büyük antiklinal hattın üstündeki «Güneşli», «Çırag», «Azeri», «Kepez» gibi büyük rezervlere sahip petrol madenlerini tespit edilmiştir. 

E.E.Memmedov’un öncülüğüyle \'««Neft Daşları»»\' ve «Palçıg Pilpilesi» madenlerinin rasyonel kullanımı, yoğunlaştırma ve sulama metotlarının uygulanması gerçekleştirilmiş, yeni perspektif alanların araştırma çalışmaları yapılmıştır. Onun aktif katılımıyla ««Neft Daşları»» madeninin mezozoy katının ve perspektif «Güneşli» madeninin proje işleri yapılmıştır. 

Hankişi oğlu Yusif Kerimov emek faaliyetine denizde kazı ustası yardımcısı olarak başlamış, kazmacı, kazı ustası gibi çeşitli görevlerde ««Neft Daşları»», «Kürgen-Deniz», «Kum Adası-Deniz», «Cenub» vs. madenlerin tespit edilmesinde aktif yer almıştır. Bu hizmetlerinden dolayı o Sosyalist Emek Kahramanı adına layık görülmüş, Lenin Madalyası ve «Şeref Nişanı» madalyasıyla (2 kez) ödüllendirilmiştir. 1960 yılından Bakü madenlerinde kazı işleri yapan işletmeyi yönetmiştir. Bu görevi yaparken sadece tecrübeli kazı ustası değil, hem de yetenekli yönetici ve organizatör yeteneğine sahip olduğunu nümayiş ettirmiştir. 

Halk arasında «Neftçi Gurban» adıyla meşhur olan Abbasgulu oğlu Gurban Abbasov 9 tezgâhı olan bölgeye reis tayin edilmiş, bu bölgede her bir tezgâhın kazı hızını 1400 m.ye ulaştırmayı başarmıştır. O, açık denizde petrol ve gaz çıkarılmasının ilk organizatörlerinden biridir. «Şelf-1» tipli yarım dalma yüzen kazı aygıtlarının Hazar denizinin şartlarına uygulaştırılmasında önemli hizmetleri olmuştur. Bu aygıtlar 200 metrelik derinlikte çalışmış, Kaveroçkin (bugünkü «Çırag») madenini tespit etmeye ve yeni derin perspektifli yapılarda araştırma işleri yapmaya olanağ sağlamıştır. A.G. Abbasov’un doğrudan başkanlığı altında derin deniz durgun temellerin üretim üssü kurulmuştur. Hazar denizinin derin bölgelerinde durgun temellerin kurma işlerinin yeni yöntemini işleyip hazırlamıştır. «Güneşli», «Çırag», «Azeri», «Kepez» vs. büyük madenlerin bulunmasında büyük hizmetleri vardır.

«Güneşli», «Çırag», «Azeri», «Kepez» gibi madenlerinin tespit edilmesinde  G.C.İbrahimov’un önemli rolü olmuştur.

İ.Hüseynov ve ekibi açık denizde çalışarak ülkede ilk kez olarak 1531 sayılı kuyuyu tahmin edildiğinde 69 gün önce tamamlamışlar (2040 m). Kuyuda çalışma hızı plana göre 290,5 m/dez-ay, norma göre 365,9 olsa da 496,9 m/dez-ay idi. Bu çalışma, eğimli kazıda Avrupa rekoru idi. 

İ.Hüseynov ekibinin yenilikçi kazmacıları ilk kez sondajda boru-sütun baltasının mekanik tutucusun, değişik tipli mekanik açarların vs. denenmesini ve uygulanmasını gerçekleştirmeyi, kazı pompasını hareket ettirmek için - 10 güç aygıtı kullanarak dizellerin söz konusu rejimde otomatik çalışmasını sağlayarak dizel yağına tasarruf etmeyi ve üretimin seviyesini yükseltmeyi başarmışlar. Tanınmış kazı ustasının adı Hazar’da yeni petrol ilinin işlenmesiyle bağlıdır. 

50’li yıllarda Azerbaycan petrol-gaz hâsılatı azalmaya başlandığı dönemde Ali Amirov’un doğrudan katılımıyla «Kum Adası» petrol ve doğalgaz madeni işlenmiştir. Madende anormal yüksek tabaka basıncı olduğundan işlenmesi mümkün olmayan 5 sayılı kuyu Ali Amirov grubu tarafından işlenmiştir. Emirov ve ekibi kuyuyu yüksek gaz ve gaz kondensatıyla işlerken «Kum Adası» yatağını da bulmuşlar. Bundan sonra Azerbaycan petrol sanayisi yeniden büyümeye geçmiştir. Sonralar «Bahar», «Sengeçal», «Duvanı-Deniz», «Bulla-Deniz» vs. petrol ve doğalgaz madenlerinin kullanıma sokulması Azerbaycan petrol sanayisini yükseklere taşıdı. Bunda Ali Amirov’un büyük emeği olmuştur. 

1957 yılında «Kürovdağ», «Mişovdağ», «Garabağlı», «Kursengi» ve başka bu gibi büyük petrol madenleri doğrudan Garaş Emirov’un katılımıyla bulunmuştur. Garaş Emirov ekibiyle birlikte 10 yılda 44 kuyu kazmıştır. Bu kuyuların toplam derinliği 113.350 metre olmuştur. Bu ise her bir tezgâhla ayda 1000 metreden fazla kuyu kazılması demektir. Bu sonuç ise bir rekordur. Bu kahramanlık ve gergin emek sonucunda ülkenin Şirvan bölgesinde ham petrol üretimi artmıştır. Azerbaycan petrolünün üçte biri Şirvan’da üretiliyordu. 

Ünlü kazmacı olmuştur. Iliç Koyu’nda, deniz bölgelerinin, hem de Kum Adası ve Karadağ’da petrol ve gaz madenlerinin işlenmesi onun adıyla bağlıdır. Onun grubu ülkede ilk kez karma jeolojik ortamda kuyuların kazılması için ağır kazı borularını kullanmış ve sondaj hızını arttırmaya muvaffak olmuştur.