“Asrın Anlaşması”

“Asrın Anlaşması”nın imzalanması ve gerçekleşmesi bağımsız Azerbaycan’ın ekonomik gelişim konseptini oluşturan petrol stratejisinin düzgün bir şekilde uygulanmasının göstergesidir.

Azerbaycan’ın petrol sanayisinin, genel olarak ekonomisinin gelişmesinde yeni dönemin temelini atan “Asrın Anlaşması”nın imzalanmasıyla başlamış çalışmalar 21. yüzyılda Azerbaycan’ın dinamik gelişim yolunu belirlemiştir.

 “Asrın Anlaşması”  20 Eylül 1994’de Bakü’de “Gülüstan” Sarayında imzalanmıştır. Denizin derinliğinde yerleşen “Azeri”, “Çırag”, “Güneşli”  yataklarının işlenilmesi ve gelir dağılımına ilişkin 400 sayfalık bu sözleşme 4 dilde hazırlanmıştır. “Asrın Anlaşması”na 8 ülkeden (Azerbaycan, ABŞ, Büyük Britanya, Rusya, Türkiye, Norveç, Japonya, Suudi Arabistan) 13 şirket (Amoco, BP, McDermott, Yunocal, SOCAR, LUKoil, Statoil, Exxon, Türkiye Petrolleri, Penzooil, Itochu, Remko, Delta) katılmışlar. Bu anlaşma sonradan 19 ülkeyi temsil eden 41 petrol şirketi ile daha 27 anlaşmanın imzalanmasına yol açmıştır.

“Asrın Anlaşması” imzalandıktan sonra çalışma grupları – Yönetim Komitesi, Azerbaycan Uluslararası Operasyon Şirketi ve Danışma Kurulu oluşturulmuştur. Bu kurumlar uluslararası seviyede yetkilerle donatıldıktan sonra 2 Aralık 1994’de Azerbaycan Cumhurbaşkanı özel kararname imzaladıktan sonra faaliyete başlamışlar.

1994 yılı aralık ayında “Asrın Anlaşması” Azerbaycan parlamentosunda onaylanmıştır. Azerbaycan Cumhurbaşkanı ilgili kararnameyi imzaladıktan sonra bu anlaşma Azerbaycan Cumhuriyeti kanunu olarak yürürlüğe girmiştir.  1995 yılında proje kapsamında 100 milyon dolar, 1996 yılında 600 milyon dolar sermaye yatırılmıştır. Bugüne dek projeye 2,5 milyar dolarlık sermaye yatırılmıştır. Böylece “Asrın Anlaşması”nı başarıyla uygulayan Azerbaycan devleti birçok Batılı devletlerin, öncelikle ABD’nin Azerbaycan’da ekonomik çıkarlarını sağlamakla onların dikkatini Azerbaycan’ın sorunlarına yöneltmiştir. “Asrın Anlaşması” çerçevesinde Batılı şirketler içinde en büyük pay ABD şirketlerine ayrılmıştır. ABD’nin “Unocal”, “Amoco”, “Mc Dermott”, “Exxson” gibi 5 şirketine toplam %50 yatırım payı ayrılmıştır. Bu da yaklaşık 5 milyar ABD doları demektir.

 “Asrın Anlaşması”nin imzalanması ve başarılı bir şekilde uygulanması yönündeki çalışmalar sonucunda Azerbaycan’ın nüfuzu uluslararası alanda daha da artmıştır. Petrol üretimi Azerbaycan’ı petrol ve doğalgaz ihraç eden bir ülkeye dönüştürmüştür.

Bakü-Supsa ve Bakü-Novorossiysk hatlarının kullanılmasına rağmen bu hatlar gittikçe üretimi artan Azerbaycan petrolünün dünya pazarına nakli açısından yeterli değildir. Buna göre de esas ihraç boru hattının kısa sürede inşası zarureti yaranmıştır. Bakü-Tiflis-Ceyhan esas ihraç boru kemeri düşüncesi en önemli konulardan biri olarak gündeme getirilmiştir.  Bu konseptin gerçekçi, aynı zamanda ekonomik açıdan semereli bir proje olduğu görülmüş ve “üç deniz efsanesi”  gerçeğe dönüşmüştür. 

Bu stratejinin gerçekleşmesi ve uluslararası petrol şirketleriyle anlaşmaların imzalanması sayesinde petrol rezervlerinin kullanılmasına milyarlarca yatırım ayrılmıştır.  Anlaşmanın imzalanması halkın kendi servetleri üzerinde sahiplik hakkını bir daha onaylarken Azerbaycan ekonomisinin dünyaya açık olduğunu bir kez daha sergilemiştir.

Uluslararası petrol anlaşmalarının imzalanmasıyla neft anlaşmalarındaki taraf şirketlerin devletleriyle de verimli ve karşılıklı faydalı işbirliğinin gelişmesi için temel atılmış, ülkenin jeopolitik konumunun güçlendirilmesi, dünya ekonomisine entegrasyonu prosesinin hızlanması için ortam oluşturulmuştur. 

Bu gün Azerbaycan bölgenin lider devletidir ve ekonominin gelişmesinde petrolün büyük önemi vardır. Petrolden elde olunan gelir petrol dışındaki sektörün gelişimine yöneltilir. Bu ise ülke ekonomisinin bir bütün olarak kalkınması demektir.

“Azeri-Çırag-Güneşli” projesi çerçevesinde çıkarılan petrol dünya pazarına Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Petrol hattıyla ihraç olunur. Bakü’den Türkiye’nin Ceyhan limanına kadar uzayan 1770 km’lik bu hat Hazar denizinden Akdeniz’e kadar 3000 metre yükseklikte dağlardan, 1500 nehir geçidinden ve 7 deprem bölgesinden geçmektedir. Petrolün nakil hızı saniyede 2 metredir. Bu hattın açılışı ekonomik açıdan verimli olmanın yanı sıra bölge için de stratejik önem arz etmektedir. Hattın inşası 2005’de tamamlanmıştır. 28 Mayıs 2006’da ilk petrol Ceyhan limanına çıkarılmıştır. 4 Temmuzun BTC hattı Sengeçal terminalinden Ceyhan’a kadar 1768 km mesafe kat etmiş Azerbaycan petrolüyle yüklenmiş ilk tanker Akdeniz’in Türkiye sahilinden yola çıkmıştır. Hattın açılış merasimi 13 Temmuzda Türkiye’nin Ceyhan limanında ve İstanbul şehrinde, 98 ülkenin yüksek seviyeli temsilcilerinin katılımıyla düzenlenmiştir. Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan cumhurbaşkanları BTC’nin müstesna öneminin sembolü olarak, kemerin maketine altın sonluk eklemişler. BTC hattı ekonomik açıdan çok semereli olduğu için bazı devletler bu hat aracılığıyla kendi petrolünü de nakletmek istemekteler.  Azerbaycan’la Kazakistan arasında Kazak petrollerinin BTC ile nakledilmesine dair anlaşma imzalanmıştır.