İlk kez Azerbaycan’da

1803 yılında dünyada ilk kez Bakülü Hacı Kasımbey Mensurbeyov denizde, Bibiheybet koyunda sahilden 18 ve 30 metre uzakta yerleşen iki kuyudan petrol çıkarmaya başlamıştır. İlk deniz madeni 1825 yılında Hazar denizinde meydana gelen güçlü tufan sonucunda dağıtılmıştır.

1846 yılında Bakü’de, Bibiheybet’te Güney Kafkasya Bölge Müdürlüğü Kurulu üyesi Vasili Semyonov’un önerisiyle petrol arama amacıyla derinliği 21 metre olan ilk petrol kuyusu kazılmıştır, İlk kez sondaj işi başarıyla sonuçlanmıştır. Bu çalışma Bakü petrol madenlerinin müdürü Binbaşı Alekseyev’in öncüllüğünde yürütülmüştür.

8–14 Temmuz 1847 yılında Kafkas valisi Knez Mihail Vorontsov Hazar denizi sahilinde (Bibiheybet) dünyada ilk petrol kuyusunun kazılması olayını ve başarılı sonuç alındığını resmi şekilde doğrulamıştır. 

1877 yılında Nobel’in siparişiyle dünyada ilk kez Motala (İsveç) şehrinde hazırlanmış çelik gövdeli “Zerdüşt” petrol taşıyan buharlı vapuru inşa edilmiştir. Vapurun ısıtılmasında petrol atıkları kullanılmıştır.

1881 yılında ilk kez “Nobel Kardeşleri” şirketi petrol ve petrol ürünlerinin demiryolu tanklarıyla taşınmasını gerçekleştirmişler (her tankın üzerinde “Nobel Kardeşleri Şirketi” yazılmıştır). 

1886 yılı haziran ayında “Işık”  petrol taşıma vapuru ilk kez Bakü kerosinini Batum’dan Londra’ya taşımıştır (Bu gemi de Nobel kardeşlerine ait “Zerdüşt”ün hazırlandığı Motala şehrinde inşa edilmiştir). 

1897 yılında ilk kez Hazar denizinde “Assan Dadaşov” adlı iki merdaneli tanker kullanıma girmiştir. 

1897-1907 yılları en büyük kerosin hattı 829 verst uzunlukta Bakü-Batum hattı idi. Bu hat Güney Kafkasya demir yollarına ait idi ve toplam değeri yaklaşık 50 milyon Ruble idi. 

1899-1901 yılları Bakü bir petrol sanayisi yılda 11,5 milyon ton üretmekle dünyada birinci yere sahipti. O dönemde ABD’de 9,1 milyon ton petrol üretilmekteydi. 

1901 yılında Alofred Nobel’in tesis ettiği ilk Nobel ödülleri verilmiştir. İsveç tarihçisi, Nobel ailelerinin arşivi üzerinde çalışmış Erik Bergengrenin’e (1962) göre, Alfred’in sermayesini Bakü yataklarından çekmesine (Nobel ödülünün %12) ilişkin kararı kısa sürede uluslararası ödülün tesis edilmesiyle sonuçlanmıştır.  

1903-1904 yılları dünyada ilk büyük dizel tankerleri – “Vandal” ve “Sarmat” vapurlarının Emmanuel Nobel’in öncüllüğünde inşa edilmiştir. Dünyada ilk kez “Vandal” vapurunun (1903) uzunluğu 74,5 metre, yük kapasitesi 75 ton, hızı 7,4 deniz milinden fazla (1 mil = saatte 1,852 km) değildi. Burada daimi cereyan jeneratörü ile çalışan non-reversive üç silindirli dizeller yapılmıştır. 

1909 yılında ilk kez dünyada Hazar’da petrol tabakalarının işlenmesi için Bibiheybet koyunda dökme faaliyetleri başlatılmıştır. Bu çalışmalar 1932 yılında mühendis Pavel Potoski’nin öncüllüğünde sonuçlanmıştır.

1910 yılında İRTC BŞ’nin üyesi İvan Gluşkov ilk kez Bakü’da “Petrol Yataklarının Kazılmasına İlişkin Talimatlar”ı hazırladı. Bu kurallara dayanarak Bakü okullarındaki öğrencilere petrol kuyusu kazmakla ilgili temel bilgiler verilmiştir.  3 yıl sonra İ.Gluşkov “Petrol Kuyularının Kullanılması” adlı monografisini yayınladı. 

1923 yılında Bakü mühendisi Matvey Kapelyuşnikov dünyada ilk kez tek basamaklı redüksiyonlu sondaj borusu icat etmiştir.

1924 yılında ilk kez İliç koyunda ada tipli direklerle donatılmış ilk ada tipli 71 sayılı kuyu deniz sanayi petrolü üretmiştir.

Matvey Kapelyuşnikov sondaj borusuyla Surahanı’da ilk petrol kuyusu kuyusunu kazımıştır. Kuyunun derinliği yaklaşık 600 metre idi.

1933-1934 yılları dünyada ilk kez Bakü’de Hubentsov kardeşleri batırılmış ağaç ponton şeklindeki temelin konstrüksiyonunu önermişler. Bu temelle ilk kez derinliği 365 metre olan petrol arama kuyusu kazılmıştır.

İlk yüzen sondaj tesisi Hazar denizinde 1934 yılı eylül ayından itibaren faaliyete başlamıştır.

1936 yılında dünyada ilk kez Sovyet mühendisleri grubu (Pyotr Şumilov, Eyub Tağıyev ve diğerleri) tarafından çok basamaklı redüksiyonsuz sondaj borusu tasarlanmıştır.

Dünya jeoloji alanında ilk kez deniz petrol yataklarının işlenmesi için mühendis A.M. Pobedin yapısal kazmayı gerçekleştirmek için denizde Merdekan kasabası ve Abşeron boğazında Hazar denizinin dibinin yapısal haritasını hazırlamıştır.

1940 yılında Gala yatağında dünyada ilk kez Ostrovski, Aleksandrov ve diğer yapıların elektrik yöntemiyle kazılması gerçekleştirilmiştir.

1941 yılında dünyada ilk kez  Bayıl’da  boru yöntemiyle değinliği 2000 m olan eğilimli kuyu kazıldı.

1948 yılında Avrupa’da ve SSCB’de ilk kez usta Eltemmuzla tarafından 2 Ekimde Surahanı’da 3800 derinlikte çok derin bir kuyu kazılmış (No: 1308) ve kuyudan petrol püskürmüştür.

24 Ağustos 1949 yılında ilk kez Abşeron şelfinde deniz yataklarının- “Neft Daşları”nın aranmasına başlanmış ve çelik derin deniz temelleri kurulmuştur. Bir aydan sonra bu yatakta ilk sondaj vurulmuş, 1000 metre derinlikten petrol çıkarılmıştır. 

1958 yılında Brüksel’de yapılmış dünya fuarında tüm donanımlarıyla birlikte iki merdaneli sondaj aygıtı sergilenmiştir. Profesör Eyyub Tağıyev’in öncüllüğünde bu aygıtın müelliflerine altın madalya verilmiştir.

28 Mart 1971 yılında Azerbaycan’da petrol üretiminin başladığı tarihten itibaren üretilmiş petrol miktarı 1 milyar tona ulaşmıştır.

1976 yılı aralık ayında SSCB petrol yataklarında (“Başneft”, “Udmurtneft” ve “Permneft”) sağlamlığı ve güvenilirliğine göre ülke ve dünya standartlarının üzerinde olan  

yeni çelik markalarından yüksek derecede dayanaklı, derin emici kazma ağırlığı başarıyla test edilmiştir.

20 Eylül 1994 yılında Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev “Azeri-Çırag-Güneşli” yataklarının kullanımını öngören “Asrın Anlaşmasını” imzalamıştır. Bu anlaşma 2 Aralık 1994’de parlamento tarafından onaylanmıştır. Bu anlaşma 12 Aralıkta yürürlüğe girmiştir. Sözleşme bedeli 13 milyar ABD Doları olarak değerlendirilmiştir. 

2005 yılında mayıs ayında Bakü’de, Sengeçal petrol terminalinde Azerbaycan, Türkiye, Gürcistan ve Kazakistan cumhurbaşkanları Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattının doldurulmasına start vermişler. 

1837 yılında Balahını’da  Nikolay Voskoboynikov’un petrol arıtma fabrikası faaliyete başlamıştır.

1875 yılında ilk kez ünlü petrol sanayicisi Viktor Ragozin petrol yağı imalatına başlamıştır. 1878’de onun yurt dışına götürdüğü Bakü yağı dünyaca ün kazanmıştır.

1883 yılında ilk kez Bakü’de Nobel  kardeşlerinin fabrikasında petrolün kesintisiz temizlenmesi amacıyla V.G.Şuhov ve İ.İ. Yelin tarafından bir aygıt tasarlanarak gerçekleştirilmiştir. 

1885 yılında mühendis G.V.Alekseyev petrol tarihinde ilk kez Bakü’de yağı hisselere ayırmakla benzin benzin ve parafin almak için küp sanayi tesisi tasarlanarak yapılmıştır (S.M.Şibayev’in fabrikasında). 

1891 yılında ilk kez V.Şuhov ve S.Gavrilov kesintisiz hareket eden termik boru kraking aygıtını geliştirmişler (patent No: 12926). 

1900 yılında Uluslararası Petrol Kongresi Vladimir Markovnikov’u Kafkas ve Abşeron petrolünü kompleks şekilde tetkik ettiği için altın madalya ile ödüllendirmiştir. 

1901 yılında Almanya’da, “Friedrich Viweg u Sohn” yayınevinde Almanca Bakü petrokimyacısı R.A.Vişi’nin “Neftenler (Petrolün Devri Polimetilleri) ve Diğer Hidrokarbonlar Arasında  Onların Konumu” adlı kitabı yayınlanmıştır. Bu kitap dünyada neftenlerin ilk tam ve sistemli tetkikidir.

1905 yılında dünyada ilk kez Balahanı’da kompresör yöntemi uygulanmıştır. 

1912 yılında Bakü’de maden mühendisi Semyon Kvitko petrol kalıntılarının termik ayrılması yöntemini hazırladı. Ona “Basınçlı ve Basınçsız Mazotun Yüksek Sıcaklıkta Ayrılası Yöntemiyle Benzin Alınması” çalışmasından dolayı 21963 No’lu patent verilmiştir.

1914 yılında ilk kez Bakü’de Profesör M.M.Tihvinskiy kuyulardan petrolün sıkıştırılmış gaz –gazliftin yardımıyla çıkarılması yöntemini geliştirmiştir

1915 yılında ilk kez Bakü’de Profesör Nikolay Zelinskiy petrol krakingi sırasında oksit metaller dışında (titan, alüminyum ve çinko) katalizatör kısmında floridin ve Bahçesaray kili kullanmanın mümkün olacağını belirlemiştir.

14 Kasım 1920 yılında M.Azizbeyov Bakü Politeknik  Enstitüsünün temeli atılmıştır. Bu yüksek eğitim kurumu (sonradan – Azerbaycan Petrol ve Kimya Enstitüsü, hazırda Azerbaycan Devlet Petrol Akademisi) Avrupa ve Asya’da petrol sanayisinin bütün alanları için mühendisler hazırlayan ilk yüksek eğitim kurumu haline geldi. 

1929-1934 yıllarında Vladimir Şuhov, Matvey Kalelyuşnikov ve Fetullabey Rüstembeyov Bakü’da boru kraking tesisini geliştirmişler. Bu tesiste yapılan işlem dünya petrol tarihine “Sovyet krakingi” adıyla tanınmıştır ve petrolün derin ayrılması deneyiminin gelişmesinde önemli rol oynamıştır.

1934 yılında “Azerbaycan Petrol İşletmeciği” dergisinde Fetullabey Rüstembeyov’un milli ve yabancı deneyimleri araştıran makaleleri yayınlanmıştır. O dünyada ilk kez sualtı petrol yataklarının aranmasının ve Hazar denizinde petrol kuyularının inşa edilmesinin nazari ve pratik temellerini yorumlamıştır.

1936 yılı ocak ayında, Bakü’de petrol gazlarından etil ispirtosunun alınması için sanayi aygıtı geliştirilmiştir. Bakü petrol kimyacılarının geliştirdiği bu aygıt (Mark Dalin ve diğerleri) dünyada bu tipli ilk sanayi aygıtı idi. 

1939 yılında ilk kez Murtuza Nağıyev’in termik krakinge dayalı yeniden sirkülasyonun yardımıyla kimyevi proseslerin hızlandırılmasının teorik temellerinin açıklandığı çalışma yayınlanmıştır.

1942 yılında Yusif  Memmedeliyev uçak  benzinleri üçün yüksek oktantlı bileşenlerin alınması için yeni bir  yöntem geliştirmiştir. Onun öncüllüğünde petrol hammaddelerinden toluolun sentezinin yeni sanayi metodu hazırlanmış ve uygulamaya konmuştur. Bunun sonucunda patlatıcı maddelerin alınmasında kullanılan toluolun kalitesi artmıştır. 

1949 yılında dünyada ilk kez Bakü’de açık denizde hidroteknik tesislerin inşasına başlayan “Giprodenizneftgaz” bilimsel araştırma ve proje enstitüsü tesis edilmiştir.

1977 yılında dünyada ilk kez Profesör Bahadur Zeynalov petrolden hidrokarbonların doğrudan oksitleştirilmesi yoluyla sentetik naften asidi almıştır. 

2002 yılında ilk kez Profesör Elimemmed Şabanov  petrol katlarının su terkibini belirlemek için kimyevi sensorları ve spin-belirlenmiş organik bileşenleri uygulamıştır. 

2005 yılında Akademik Y.G.Memmedeliyev’in yüzüncü yıldönümü şerefine UNESCO’nun  kararıyla 2005 yılı Yusif  Memmedeliyev Yılı  olarak ilan edilmiştir. Ünlü petrol kimyacısı – Galebe yakıtının ihtiracısı II.  Dünya Savaşında faşizmin yenilmesinde önemli rol oynamıştır.