Efsane ve rivayetler

Efsane, olmuş veya olması mümkün olan edebî gerçeklere, astral tasavvurlara, yaşam ve toplum olaylarına ilişkin gerçekliklere dayanır. Bu örnekler modern çağ ve yaşam için örnek olabilecek; insana estetik zevk veren, onu düşündüren, dönemin eksiklikleri ve çelişkileri ile insanı yüz yüze getiren hayat materyalleriyle temellenir. Azerbaycan efsanelerinin en eski örnekleri olarak görülen Med efsaneleri Heredot\'un “Tarih” adlı eseri aracılığıyla günümüze kadar gelebilmiştir. Azerbaycan sözlü edebiyatı tarihî olarak efsaneleri ile zenginleşmiştir. Masalların terkibinde, bazen masal, efsane gibi öğrenilen bu örneklerin bize kadar geleni, 1822 yılında basılmış olan “Şirvan” ve “Şabran” adlı toponomik eserlerdir. Efsaneler genellikle aşağıdaki gibi sınıflandırılırlar:

1. Astral tasavvurlar, gökyüzü cisimleri ve burçlarla ilgili (kozmogonik) efsaneler,

2. Bitki ve hayvanat âlemi ile ilgili (zoonomik) efsaneler,

3. Toponomik (coğrafya ve yerle ilgili) efsaneler,

4. Tarihî şahsiyetler, memleket, aşiret ve kavim ismi ile ilgili (etnonomik) efsaneler,

5. Dinî efsaneler.

Azerbaycan efsaneleri içerisinde,  Maral, Kuğu,  Turaç, Şanapipik, Camış Taşı, Kız Keyreti, Lala Efsanesi,  Dede Güneş,  Sumgayıt,  (Göyçe, Gökçe) Sevan Gölü, Hazretbaba , Şah Dağ , Hızır , Bayat , Avşar , Nuh Tufanı gibi efsaneler halk arasında yaygındır ve millî karakteri ile özgünlük kazanmıştır