Hava ulaşımı

Yüz il önce, 20 Ekim 1910 yılında Bakü şehri üzerinden ilk uçak uçmuştur. Sergey Utoçki’nin kullandığı çocuksu ve sağlam olmayan “Farman-4” sistemli Fransız uçağı hayretten yerinde donmuş izleyicilerin başı üzerinde birkaç daire çizmiş, sonra ise büyük alkış eşliğinde yere inmiştir.

Azerbaycan’ın havacılıkla ilk tanışlığından sonra hava ulaşımının yeni türünün bölgede resmi statü kazanması için on beş yıl gerekmiştir: 1923 yılında “ZAKAVİA” – Güney Kafkasya Sivil Havacılık Anonim Şirketi kurulmuştur. Onun tesisçileri “Muğan Sulama İnşaatı”, “Hazar Deniz Gemiciliyi” ve “Azneft” olmuştur. “ZAKAVİA”ın uçaklarından havadan fotoğraf çekimi, acil yüklerin ulaştırılması ve postaların taşınması öngörülmüştür.

1923 yılı Nisan ayında “Yunkers” uçağında Bakü-Tiflis-Bakü güzergahıyla uçuş gerçekleştirilmiştir. İki yıl sonra ise Keşle’de havaalanı yapılmış ve sivil “Hava istasyonu” kurulmuştu. 1926 yılında Mineralnıye Vodı – Groznı – Mahaçkala – Bakü – Yevlah –Tiflis güzergâhlarında devamlı uçuşlar yapılmaya başlanmıştır.

O dönemde Bakü’de, Yevlah’da ve Şeki’de “Dornye-Kometa-3” ve “Dornye-Merkur” tipli uçakların konuşlandırıldığı hava limanları yapılmıştı. Bu uçakların mürettebatı iki kişiden ibaret idi. 1929 yılında Harkov – Bakü – Pehlevi güzergahı açılmış, 1933 yılında ise ilk kez Kafkas dağları üzerinden Moskova’ya hava yolunun uzunluğunu 1100 kilometre dek kısaltmış uçuş gerçekleştirilmiştir. 1937 yılında günlük 15 yolcu taşıyan yerli “ХАİ-1” ve “Stal-3” uçaklarının hizmet verdiği Bakü – Moskova güzergâhlarında devamlı uçuşlar yapılmıştır. Bu o dönem için büyük rakamdı.

02 Haziran 1938 yılında Azerbaycan’da ilk havacılık birliği kurulmuştu. Bu tarih 2006 yılında Azerbaycan Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanının fermanıyla Azerbaycan Mülki Havacılık Günü olarak ilan edilmiştir.

İkinci Dünya Savaşının başlamasıyla havacılığın güzergahları daha çok askeri konulara tabi olmuştu. 

1970-80’li yıllar Azerbaycan’ın sivil havacılığının gelişmesinde yeni dönemdir. Bu dönemde Gence, Yevlah, Naftalan, Nahçivan, Zagatala, Lenkeran, Ağdam, Ağstafa ve Şeki’de yapay örtüklü uçuş-inme çizgileriyle  ile teçhiz edilmiş hava limanları yapılmıştır. Onlar “Yak-40” reaktif uçaklarını kabul etmek imkanına sahipti. Şimdi ülkenin on bir ilçesi ve Bakü arasında hava yolu güzergahı bulunmaktadır.

Azerbaycan havacılık kurumu Sovyetler Birliğinde ilk “Tu-134” ve “Tu-154” reaktif uçakları, “Mi-2” ve “Mi-8” helikopterler almıştır. Bu yıllarda uçak hızlı, konforlu ve elverişli ulaşım türüne çevrilmiştir.

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra  Azerbaycan Cumhuriyeti  Sivil Havacılık sektörüne 200 milyon dolardan fazla para yatırılmıştır. Bu yatırım modern “Boeing-757” uçakların alınmasına, uçuşları kontrol araçlarının yenilenmesine, yirmi meslek dalında uzmanların hazırlanması sistemini kurmaya ve bugün altmıştan fazla havacılık şirketinin uçaklarını karşılayabilen uluslararası hava limanının 1999 yılında Bakü şehrinde açılmasına olanak sağlamıştır.

Yapımı 2005 yılı mart ayında tamamlanmış Bakü Yük Terminali (BYT) Bakü şehrini batıdan doğuya ve kuzeyden güneye hareket eden yükler için yük boşaltma merkezine dönüştürmüştür. Aynı yılda Bakü Yük Terminali (BYT) Yerüstü Hizmette IATA  Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği üyesi ve Uluslararası Hava Limanları Konseyinin Dünya Çalışkan Partnerler Programının katılımcısı olmuştur.

Sonraki yıllarda “Nahçivan” uluslararası hava limanı, “Gence” uluslararası hava limanı ve “Zabrat” hava limanında yeni hava limanı binası hizmete sokulmuştur. Bunun dışında 2007 yılında Haydar Aliyev Uluslararası Hava Limanında  “Holiday Inn”  oteli hizmete sunulmuştur. 

2008 yılında “Lenkeran” ve “Zagatala” uluslararası hava limanları da açılmıştır. Sivil havacılık filosu bünyesine “Aerobus-319”, “Aerobus-320”, “ATR-72” ve “ATR-42” uçakları eklenmiştir. Yük uçakları için düşünülmüş filonun üçte ikisi daha modern makinelerin elde edilmesi sayesinde yenilenmiştir. Yakın zamanlarda Bakü’den “Boeing-787” uçakları uçuşa başlayacaktır, Haydar Aliyev “Uluslararası Havalimanı ise “Aerobus-380” uçaklarını kabul edecektir.

Azerbaycan Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanının kararnamesiyle 16 Nisan 2008 tarihinde “Azerbaycan Hava Yolları” Devlet Şirketinin adı değiştirilerek “Azerbaycan Hava Yolları” Kapalı Sehmdar Cemiyyeti adlandırılmıştır. Bu gün Azerbaycan’ın sivil havacılık Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatının (ICAO) standartlarına uygundur, “Azerbaycan Hava Yolları” havacılık şirketi ise ICAO, IATA, ECAC, Devletlerarası Havacılık Komitesi gibi tanınmış sivil havacılık birliklerinin üyesidir.

Azerbaycan’ın hava ulaşımında en büyük pay Azerbaycan Hava Yolları Kapalı Sehmdar Cemiyetine aittir

Azerbaycan Hava Yolları (AZAL, ”Azerbaijan Airlines”) “Azerbaycan Hava Yolları” Kapalı  Sehmdar Cemiyetinin bünyesindedir ve Azerbaycan’ın büyük havacılık şirketi ve sivil havacılık taşımacısıdır. Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) üyesidir. Merkezi Bakü şehrindedir.

Havacılık şirketinin esas hava limanı olan Haydar Aliyev Uluslararası Havalimanı Bakü şehrinden 20 kilometre güneydoğusunda bulunmaktadır. Azerbaycan Hava Yolları Avrupa, MDB, Yakın Doğu ve Asya ülkelerine yolcu taşımaları yapmaktadır. 2014 yılında uzak uçuş mesafesine sahip olan “Boeing” uçaklarının yeni partisi alındıktan sonra Kuzey Amerika ve Güneydoğu Asya ülkelerine devamlı güzergâhların açılması planlanıyor. Bugün Azerbaycan Hava Yolları Azerbaycan’ın Milli Taşımacısı olarak Uluslararası Hava Taşımacıları Birliğinde (IATA) önemli yer ve BDT ülkelerinin havacılık şirketleri arasında lider konuma sahiptir. Azerbaycan Hava Yolları hem bölgede hem de BDT’de yeni uçakların sayısına göre önde gelenlerden biridir.

Haydar Aliyev Uluslararası Havalimanı Azerbaycan’da hizmet gösteren beş uluslararası hava limanlarından biridir. Eskiden o Bakü’nün şehre yakın kasabasının adına uygun olarak “Uluslararası Bine Hava Limanı” adını taşıyordu. 10 Mart 2004 tarihinde adı değiştirilerek Azerbaycan’ın milli lideri Haydar Aliyev’in şerefine adlandırılmıştır. Bakü şehrinden 20 kilometre güneydoğuda yerleşmektedir. 2008 ve 2009 yıllarında kullanıma açılmış iki modern otobanla şehre bağlanmıştır.

“Azerbaycan Hava Yolları” Milli Taşımacının kayıt limanıdır. Uluslararası hava limanında gümrüksüz ticaret mağazaları (duty free) hizmet göstermektedir. Birçok uluslararası hava limanlarından, uçuş bölümünde olduğu gibi iniş bölümünde de mağazaların olmasıyla seçilmektedir. Plastik kartlar dışında, ödeme için nakit olarak Manat, ABD doları, Euro ve Rus Rublesi da geçerlidir.

Haydar Aliyev Uluslararası Havalimanı uluslararası standartların taleplerine uygundur. Bakü şehrindeki hava limanı coğrafi konumuna göre Doğuyla Batı arasında ve Kuzeyle Güney arasında transfer güzergâhlar için bölgede bir numaralı hava limanı olmuştur.