Faydalı sularımızda

Geleneksel olmayan güneş, rüzgar ve yeraltı termal sular enerjisinin kullanılması sorunlarının çözümü ile ilgili dünyanın pek çok gelişmiş ülkelerinde bilimsel ve deneysel araştırmalar yapılmaktadır. Termal suların yeraltı ısı enerjisinin aküsü ve yüksek ısı-enerji tutumluğu özelliklerine sahip olması geleneksel olmayan enerji kaynakları arasında termal suları özel önem arzeden enerji taşıyıcısı gibi biçimlendirilir.

Azerbaycan topraklarında bu tip sular çok geniş yayıldığına onları bilgilerinize arzederiz:

Azerbaycan\'da 1964-1970 yıllarında Talış bölgesinde (Astara, Lenkeran ve Masallı ilçelerinde) termal suların incelenmesi için jeolojik-istihbarat çalışmaları yapılmıştır. Bu amaçla 17 adet istihbarat kuyusu kazılmış ve bu kuyuların hepsinde sıcaklığı 38-64 ° C olan termal sular tespit edilmiştir. Onlardan ısı enerjisi olarak kullanılması amacıyla kış aylarında faraş sebzenin (domates, salatalık) yetiştirilmesi için 10 adet germhane oluşturulmuş ve yılda 2-3 kez ürün alınmasının mümkünlüğü tespit edilmiştir. 

Carlı yapısında kazılmış, derinlikleri 3200-4500 m olan petrol istihbarat kuyularında termal sular açılmıştır, onların genel debisi 2500 m3, dünya yüzeyinde sıcaklığı ise 72-97 ° C olmuştur.

Hazar (Hudat-Haçmaz) bölgesinin 3000 m`e kadar derinliği olan istihbarat kuyuları vasıtasıyla genel debisi 30000 m3/gün \'den fazla ve yer yüzeyinde sıcaklığı 50-81 ° C oluşturan termal sular tespit edilmiştir.

Guba-Haçmaz bölgesinde tespit edilmiş Hudat-Haçmaz termal sular yatağının istihbaratı yapılmış ve 25,7 bin m3/gün miktarında kullanım rezervleri tasdik edilerek Devlet Bilançıso`nda kayda alınmıştır.

Termal suların ülke topraklarında geniş çaplı yayılmasına rağmen, onların ekonominin çeşitli alanlarında kullanılması tatminkar değildir. Günümüzde termal sulara açılan jeolojik-istihbarat kuyuları Haçmaz ilçesinde tedavi ve ev-kömün hizmeti amacıyla kısmen kullanılıyor.

Ülke üzere termal suların tahmini kullanım rezervleri aşağıdaki gibi değerlendirilir:

• Büyük Kafkasya\'nın güney yamacı - 2000 m3/gün (t-30-50 ° C);

• Guba-Haçmaz bölgesi - 21000 m3/gün (t-40-85 ° C);

• İstanbul yarımadası - 20000 m3/gün (t-40-90 ° C);

• Küçük Kafkasya\'nın dağlık kısmı - 4000-5000 m3/gün (t-30-74 ° C);

• Nahçıvan ÖC - 3000 m3/gün (t-40-50 ° C);

• Talış dağlık bölgesi - 15000 m3/gün (t-31-43 ° C);

• Lenkeran ovası - 7000-8000 m3/gün (t-44-64 ° C);

• Kür çukuru - 170000 m3/gün (t-30-71 ° C);

• Ülke üzere - 249000 m3/gün.

Çevresel açıdan temiz enerji kaynağı olan yeraltı termal suların başka yakıt türleri (çoğunlukla petrol, gaz) ile beraber, karmaşık şekilde öğrenilmesi ve halkın hizmetine verilmesi büyük önem taşımaktadır.

Şu anda Milli Jeolojik İstihbarat Servisi tarafından ülke topraklarında tespit edilmiş termal suların kullanım yönlerinin belirlenmesi amacı ile özel araştırmalar yapılıyor.

Nüfus sağlığında tedavi önemine göre kendine özgü yeri olan maden suyu yatakları 200 grupta toplanmış, onların 1000 \'den fazla doğal çıkışları kayda alınmıştır. Fakat toplam 30 maden grup su yatağında tam jeolojik-istihbarat çalışmaları yapılmış ve kullanım rezervleri onaylanmıştır. Çok değerli maden suları, özellikle, Nahçıvan Ö.C. topraklarında yaygındır. Tesadüfi değildir ki, Nahçıvan Maden suların doğal müzesi olarak anılır. Bu arazide dünyada bilinen maden suların çoğunun benzerine rastlanır. Özerk Cumhuriyetin topraklarında tedavi-içme suları gibi maden suların kullanım rezervleri Şahbuz ilçesinde Badamlı (Narzan tipi) günde 690 bin litre, Babek ilçesinde Sirab (Barjomi tipi) - 178 bin litre ve (Narzan tipi) - 1468 bin litre, Vayhır (Pyatigorsk tipi) - 270 bin litre, tedavi amaclı Minegorsk tipi Darıdağ - 4507 bin litre miktarında onaylanmıştır. Fakat Nahçıvan Ö.C. arazisinde bu veya maden suyu yataklarının kullanım ve tahmini rezervleri bu rakamlardan defalarca yüksektir. Kelbecer ilçesinde ünlü Karlovı varı tipi maden suyu yatağının benzeri olan Yukarı İstisu sularının kullanım rezervi günde 82 bin litre, Aşağı İstisu - 260 bin litre, Goturlu - 70 bin litre, Tutğun - 600 bin litre olarak onaylanmıştır. Maden suların bazında önceleri burada sanatoryum-sayfiye kompleksi, maden suyu fabrikası faaliyet gösteriyordu. Kelbecer ilçesinin maden sularının kullanım ve tahmini rezervleri yukarıda belirtilen rakamlardan defalarca fazladır. Maalesef, tüm uluslararası yasaları ihlal ederek Ermenistan tarafından şu an Kelbecer\'in maden sularının büyük ölçüde dış ülkelere ihracı düzenlenmiştir.

Deveçi ilçesinde Naftusiya maden suyunun benzeri olan Galaaltı maden suyu yataklarının kullanım rezervleri günde 154 bin litre hacminde onaylanmıştır. Haçmaz ilçesinde Nabran (rezervi 29,9 bin l / gun), Şamahı ilçesinde Çukuryurd (140 bin l / gün), Çağan (252 bin l / gün), Qah ilçesinde İlisu (284 bin l / gün) , Lenkeran ilçesinde Meşesu (550 bin litre / gün) ve İbadsu (550 bin litre / gün) termal suları birçok hastalıkların (deri-zührevi, kalp-damar sistemi vb.) tedavisinde kullanılır. Abşeron yarımadasında Surahanı maden suları (kullanım rezervleri 510 bin l / gün), Merdekan (620 bin l / gün), Buzovna (80 bin l / gün), Bilge (280 bin l / gün), Pirşağı (35 bin l / gün) Şıhov (150 bin l / gün) geniş kullanım için yararlı olarak düşünülür. Lerik ilçesinde Bülüdül maden sularının kullanım rezervleri 86,4 bin l / gün, Gazah`da - Salahlı 10,8 bin l / gün, Aşağı Salahlı - 21,6 bin l / gün, Eskipara - 5,4 bin l / gün , Ezizbeyli - 2,7 bin l / gün, Tovuz ilçesinde Şamlıg - 2,7 bin l / gün, Kazımlı - 10,8 bin l / gün, Kendalar - 43 bin l / gün, Şınıh - 8064 bin l / gün, Gedebey`de Gızılca - 86,4 bin l / gün, Slavyanka - 21,6 bin l / gün, Galakend - 108 bin l / gün, Çaygarışığı - 216 bin l / gün, Şemkir - 43,2 bin l / gün, Daşkesend`e Yukarı Daşkesen - 4,3 bin l / gün, Aşağı Daşkesen - 5,4 bin l / gün, Alahançallı - 108 bin l / gün, Gabıgtala - 4,3 bin l / gün düzeyinde değerlendiriliyor.

Uzmanlar fiili olarak bu suların kullanım rezervlerinin defalarca fazla olduğunu belirtiyorlar.

Sanayi rezervleri onaylanmış iyotlu-bromlu su yatakları uzun yıllar boyunca kullanılarak ülke ekonomisinde önemli rol oynamıştır. Ülke üzere 5 iyotlu-bromlu su yatağının (Hıllı, Babazenen, Mişovdağ, Bine-Hövsan ve Neftçala) genel sanayi rezervleri - 229,5 bin m3/gün oluşturuyor, aynı zamanda Hıllı yatağı üzere 47,7 bin m3/gün, Babazenen - 50,1 bin m3/gün, Mişovdağ - 28,5 bin m3/gün, Bine-Hövsan - 51,2 bin m3/gün, Neftçala - 52 bin m3/gün-dür. Bine-Hövsan ve Neftçala yatakları 1995 yılına kadar kullanılmıştır.

Bu yatakların tabaka sularının içeriğinde 40 mg / l` ye kadar iyot, 60-80 mg / l` ye kadar brom ve diğer kimyasal bileşenler vardır.

Azerbaycan\'da su kaynaklarının eşit olmayan biçimde dağılımı ve sınırlı kaynaklara sahip olması nedeniyle ekonominin, öncelikle tarımın gelişmesinde yarattığı kısıtlamaları, nüfusun su donanımında mevcut olan ciddi sorunları gidermek amacı ile hidrojeoloji araştırmalar genellikle yeraltı sular kaynaklarının belirlenmesi, bu kaynakların kullanım olanaklarının araştırılmasına yöneliktir.

Yeraltı su yataklarının araştırılması, kaynakların hesaplanması ve kullanım olanaklarının belirlenmesine devlet standartları ve normatif ihtiyaçlar dikkate alınarak yeraltı suların elverişli birikme ortamına sahip ova ve dağeteyi bölgelerde kapsamlı jeolojik-istihbarat çalışmaları yapılmıştır.

Çeşitli yıllarda Nahçıvan, Gence, Hankendi, Yevlah, Ucar, Ağdaş, Göyçay, Gazah, Tovuz, Şemkir, Guba, Gusar, Haçmaz, Ağdam, Şamahı, Beylegan, İmişli, Füzuli, Zengilan, Cebrayıl, Ağsu, Şuşa, Hocavend ilçelerinin konut meskenlerinin , sanayi tesislerinin su donanımı amacıyla yeraltı suların araştırılması yapılmış, rezervler onaylanmıştır.

Bakü şehri ve Abşeron yarımadasının su kaynağı sorunlarının çözülmesi amacıyla uzun yıllar boyunca III Bakü su hattı ile ilgili Samur-Velveleçay ovası yeraltı sularının net istihbaratı yapılmıştır. Büyük miktarda yeraltı su alınmasının çevreye, öncelikle ormana etkisini öğrenmek için Azerbaycan Cumhuriyeti İlimler Akademisi ile birlikte Haçmaz ilçesi sınırları içinde özel deney alanında benzersiz araştırmalar yapılmış ve negatif etkinin olmaması belirlenmiştir.

  Bakü şehri ve Abşeron yarımadasının alternatif su kaynağı gibi Alazan-Eyriçay vadisinde, Oğuz ve Gebele ilçeleri topraklarında hidrojeoloji araştırmalar sonucunda saniyede 15 m3 miktarında yeraltı su alınmasının mümkünlüğü incelenmiştir.

Şu anda Azerbaycan\'ın faydalı su kaynaklarının araştırılması sürdürülüyor.