Bitki örtüsü

Azerbaycan Cumhuriyeti`nin arazisi zengin bitki örtüsü ile kaplanmıştır. Yüz ölçümü çok ta büyük olmayan arazide dünya üzerinde rastlanan bütün bitki tipleri`nin neredeyse hepsine rastlanmaktadır. Azerbaycanda rastlanan 4500 türde ali ve sporlu çiçekli bitkiler  125 deste 920 cins dahilinde  birleşmektedir. Türlerin genel sayına gore Azerbaycan`ın bitki örtüsü Kafkas`ın diğer cumhuriyetlerine nazaran hayli zengindir. Ülkemizde rastlanan bitki türleri Kafkasta görülen bitki türleri`nin bütünü`nün % 66 –nı teşkil etmektedir. 

Kafkasya ve diğer bölgelerde büyüyen bitki türleri`nin  yanısıra Azerbaycan bitki örtüsünde  yalnız Azerbaycana ve onun küçük bölgelerine has olan 240-a yakın endemik bitki türü vardır. Bitki örtüsü`nün gelişmesini bölgenin fiziki-coğrafi bakımdan yapılanması, muasır toprak iklim şartları, dikey zonallık ve bir çok  diğer özellikler de tetikler. Şöyle ki, ülke`nin ovalık kısmında 200 metre yüksekliklere kadar sahra ve yarımsahra bitki tipleri, su bataklık bitkileri gelişmiştir. Sahra tipli bitki gruplarına özellikle Hazar sahilinde, güney-doğu Şirvanda, Mil, Muğan ve Şirvan düzlüklerinde rastlanmaktadır. Toprak`ın tuzluluk  miktarına paralel olarak burda karasoran, şahsevdi, etli, şoran, kışotu bitkileri yayılmıştır.  Yarımsahra bitki örtüsü Şirvan, Salyan, Muğan, Mil ve Karabağ çöllerinde ve aynı zamanda Ceyrançöl, Kobustan ve Arasboyu düzlüklere hastır. Kür- Aras, Kobustan, Ceyrançölde zonal formasyon olarak yavşan yarımsahrası daha büyük araziyi kaplamıştır. Başka formasyonlardan karağan (Kür-Aras) ve dengiz (Kobustan,  Nahçıvan) formasyonları daha tipiktir. Yarımsahralarda daha sık rastlanan bitkiler  : soğanaklı kırtıcı, japon tongalotu, sert kuramat, şark bozağı, çilinkburnu, tahıl otları ve başka şoranlık (çeren, şahsevdi, sarıbaş, kışotu ve d..) otlarıdır. Bu araziler için en seciyyevi tip tugay ormanlarıdır. Özellikle, Kür-Aras ve Kabırrı nehirleri`nin vadilerince uzanan ormanların başlıca ağaçları meşe ağacı, huş ağacı,dişbudak, söyüt ve diğerlerinden ibarettir. Büyük Kafkas ve Küçük Kafkas dağ eteklerindeki düzlüklerde 200 metreden 600-700 metreye, bazen de 1200 metreye kadar olan yüksekliklerde bir ve çokyıllık kserofit bitkiler ve çalılıklar yayılmaktadır. Daha yüksek kısımlarda en üst sınırı 1800 – 2200 metre olan araziler ormanlardan ibarettir. Azerbaycan Cumhuriyeti`nin arasizi`nin yüz ölçümü 86,6 milyon hektardır. Azerbaycan ormanları`nın yüzölçümü ise 1213,7 bin hektardır. Bu`nun 989,5 bin hektarı ormanlarla kaplıdır ve bu arazi bütünün % 11,4 –nü teşkil etmektedir. Her adambaşına takribi 0,12 ha orman arazisi düşüyor ki, bu da dünya standartlarında   normalden 4 kat daha az (0,48). 

Azerbaycanda ormanlar arazi itibarile az olsalar da tür ve cins itibarile hayli zengindir. Burda 435 türde ağaç ve çalı var ki, bunun da %  70-ı endemik türler aittir. Tüm ülke arazisinde geniş yapraklı ormanlar üstünlük tüşkil etmektedir. Bu tür ormanlar Büyük ve Küçük Kafkasın, Talış dağları`nın alçak ve orta dağlık bölgelerinde rastlanmaktadır. Bu ormanlar özellikle 600-1600 m yükseklikte bir çok yerde tek bir kurşak yaratmaktadır. Geri kalan  araziler dar kurşak şeklinde muhafaza edilmektedir. Ormanlarda 3 esas ağaç türü – fıstık, huş ağacı ve meşe ağacı vardır. Onlar tüm orma`nın  %86,2- ni teşkil etmektedir. Bunlardan başka,  karaağaç, kızılağaç, kavak, huş ağacı, yalanyaprak, söyüt ve başka büyük yapraklı ağaçlar bu ormanlar için tipiktir. Kozalaklı ormanlar ülke ormanları`nın tümünün %1,7 –ni teşkil etmektedir. Azerbaycanda doğal biçimde büyümekte olan 107 ağaç türünden 7-si kozalaklı ağaçlardır. Bu ağaç türlerine Avrupa karaıhlamursini , Eldar şamı, qarmaqvari şam (olta şekilli şam) çokmeyveli, ağır kokulu, kırmızı ve yüksek gövdeli ardıç ağaclarını dahil edebiliriz. Ülkemiz bir çok ender ağaç ve çalı türleri`nin vatanıdır. Karaıhlamur üçüncü devrin relik (tarihi) bitkisi gibi ormanların ender bulunan incisidir. Bu ağaç Büyük Kafkas`ın güney (Kabele), kuzey-doğu (Pirkulu, Şamahı) bölgelerinde yayılmıştır. Geç büyüyen fakat uzunömürlü olan karaıhlamur hiç bir zaman büyük arazilere yayılmamıştır. Eldar şamı`nın vatanı Azerbaycandır ve Ceyrançöl ön dağlık kısmı`nın Eldar oyuk`u arazisidir. Talış dağlarında olan üçüncü devrin tarihi ve ender ağaçlarından olan demir ağaç, Lenkeran akasyası, kestane yapraklı meşe ağacı, azat, Kafkas hurması, şümşat, yalankoz, Hirkan inciri, Hirkan huş  ağacı ve diğerleri tabiatın ender incilerindendir.