Telli çalgılar hakkında

Çeşidine ve yayılma alanına göre telli çalgıların Azerbaycan musiki kültüründe müstesna yeri vardır.

Yazılı kaynaklarda telli çalgıların yaranmasına dair birçok efsane vardır. Rivayete göre, kartalın parçaladığı bir hayvanın bağırsakları ağacın dallarına takılır. Sonradan kuruyup gerilerek bağırsak rüzgâr estikçe titreyerek değişik müzik sesleri çıkarmaya başlamıştır. Bu sesleri duyan eski insanlar ilk telli çalgı aletlerini icat etmişler.

Bu efsanede hakikate uygun bir kanıt vardır. Gerçekten de tarihsel olarak telli çalgıların gövdesi, kolu ve kafası çeşitli ağaç türlerinden, telleri ve koluna bağlanmış perdeleri ise değişik yöntemlerle hayvan bağırsağından hazırlanmıştır.

Azerbaycan müzik medeniyetinin inkişafında eşsiz tarihi önemi olmuş birçok telli çalgılar zaman-zaman değişerek, çağdaş müzik enstrümanlarının yaranmasında kendi etkisini göstermiş ve günümüze kadar gelmiştir.

Telli çalgılar ifa tarzına göre dört gruba ayrılır:

1. Mızrapla çalınanlar - tar, saz, ut, kanun, berbet, rud, rübap, kopuz, çöğür.

2. Yayla çalınanlar - kemençe, çegane.

3. Parmakla çalınanlar (gerilmiş) - çeng, Şirvan tamburu.

4. Vurmalı çalınanlar - santur.