Kanon

Yatık sazlar ailesine mensup olan, telli müzik enstrümanıdır. Yakın ve Orta Şark’ta ve Azerbaycan bölgesinde eskiden beri yaygındır. 

Azerbaycan klasiklerinden Nizami Gencevi’nin, Muhammet Fuzuli’nin ve başkalarının eserlerinde kânunla ilgili bilgi verilmiştir. 12. yüzyılda yaşamış, Şark musiki ilmini güzel bilen şaire Mehseti Gence¬vi kânun ve çeng sazlarının yetenekli ifacısı olmuştur. Özellikle, kadınlar tarafından çalınabilen enstrümandır.

Kânun minyatür sanat eserlerinde de kendini göstermiştir. Uzun tarihi gelişme yolu kat eden bu enstrüman zaman-zaman şekillenerek günümüze kadar gelmiştir. Üzeyir Hacıbeyov kânunun geçmişte de olgun enstrüman gibi kullanılabildiğini söylemiştir. 

Kânunun tarafları değişik köşeli tahta kutudan oluşmaktadır. Alt ve yan taraflar ak kayın, ceviz ve diğer sert ağaç materyallerinden yapılır.

Aletin üst kısmının 3/4-ü 4 mm kalınlığında çam ağacından olan tahtayla, kalan kısmı ise balık derisiyle örtülüdür. Ağaçla örtülen tarafta üç yansıtıcı deliği bulunur. Deriyle örtülmüş taraf ise aletin eni boyu tüm bir bütün eşik vardır. Teller aletin gövdesindeki özel deliklere sabitlenerek bu hereğin üzerinden geçerek burgulara bağlanır. Burgular olan kısımda tellerin altında demir eşikler vardır. Bu eşiklerde teller kaldırılıp-indirilirken ton ve yarım tonlar elde edilir. Kânuna üçleştirilmiş 24 sıra (toplam sayısı 72) tel bağlanır. İlk dönemde teller bağırsaktan veya ipekten özel usulle hazırlanıyormuş. Günümüzde lastik teller kullanılır. Diz üstüne koyulan kânun her iki elin adsız parmaklarına takılmış demir yüksüklerin arasında yerleştirilen ebonit mızraplarla seslendirilir. Alet içerisi dörtken demir anahtar aracılığıyla akort edilir. Kânunun uzunluğu 800-900 mm, eni 380-400 mm, kalınlığı 40-50 mm’dir. Diyapazonu büyük oktavın «sol» notasından ikinci oktavın «si bemol» notasına kadar üç buçuk oktavdır. Diyatonik ses d sahiptir. Kânundan halk çalgı enstrümanları orkestrada veya solo çalgı aleti olarak kullanılıyor.