Çeng

Yapısı itibariyle harp tipli telli-yaylı müzik aletidir. Yaranma tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Genellikle, saray meclislerinde kullanılan zarif ve ince sesli çengin en erken türleri iki çağ arası ve Mısır uygarlıklarına ait edilir.

Azerbaycan’ın eski medeniyet merkezi olmuş Berde şehri yakınlarında yapılan arkeolojik kazılar sırasında milattan önce 3-4. yüzyıllara ait edilen, üzerinde çeng çalan kadın tasvir edilmiş kil kap parçası bulunmuştur. Tarihi kaynaklardan, Orta Çağ’da Azerbaycan’da kullanılan çengin, ortalama,  18-24 teli olduğu anlaşılır. Yazılı kaynaklarda ve minyatür sanat eserlerinde çeng hakkında oldukça fazla bilgi vardır.

Çeng sözünün “tutmak”, “yapışmak” anlamına geldiğini söyleyebiliriz. Onun uzun ve kavis şekilli kısmı çanağı oluşturur. Çanağın açık tarafına balık derisi çekilir. Alt tarafına bağlanmış uzun kısım ise koldur. Bu kısımda burgular yerleştirilir. Tellerin bir ucu çanak kısımda deri üzerinde yerleştirilmiş metallere, diğer uçları ise tahta burgulara bağlanır.

Onarılmış çengin bağırsaktan ve ipek ipten hazırlanmış 30 teli vardır. Enstrümanın yüksekliği 930 mm, çanağının yüksekliği 850 mm, kolunun uzunluğu 665 mm’dir.

Kromatik sıraya sahip 30 sesten oluşmaktadır. Diyapazonu küçük oktavın «sol» sesinden ikinci oktavın «si» sesine kadardır. Çeng solo ve ansambl enstrümanı sayılmaktadır.