Şirvan tamburu

Şirvan tamburu armut şeklinde olup, saz tipli aletler ailesine mensuptur. İki, bazen üç simden ibaret çok sade yapılı bu müzik aleti şimdi de Yakın Doğu ve özellikle Orta Asya halkları arasında geniş yayılmıştır. Tambur’un çok eski tarihi vardır. El-Ferabi onun İslam dininden önce yarandığını söylüyor. Orta çağda saray ve folklor müziğinde geniş kullanılan tambur aleti hakkında klasiklerin sanatında ve hem de minyatür sanat eserlerinde yeteri kadar bilgi verilmiştir. 

Tambur orta çağda Azerbaycan’da çok geniş yayılmış ve “Şirvan tamburu” adıyla ünlü olmuştur. Tebrizliler tarafından çok sevildiği için sonralar “Şirvan-Tebriz tamburu” olarak da adlandırılmıştır. Tambur ifacılığı Azerbaycan’da 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren tenezzül etmiştir.

Tambur çok türlü alet sayılıyor. Onun Bağdat, Horasan, Hint, Şirvan ve Afgan türleri kaynaklarda belirtilmiştir. Bazı türleri yayla çalınmış ve “ney tambur”u adlanmıştır.

Şirvan tambur’u küçük çanaktan ve uzun koldan oluşmaktadır. Çanağı dut, armut, kolu ve kellesi ceviz, ön kısmı ise dut ve ya çam ağacından yapılıyor. Koluna 14-17 perde bağlanıyor. Bundan başka, bazen aletin ön kısmına 3-4 “has perdeler” adlanan perde yapıştırılıyor. Şirvan tamburu iki simden oluşuyor. Alet parmakla çalındığı için teller bir-birinden 20 mm aralıklı yerleştiriliyor. Şirvan tamburu’nun akort edilme yöntemi de saza benziyor. Birinci telde melodi ifa olunuyor, ikinci tel ise, müziğinin karakterine göre, farklı akort ediliyor. Tambur Azerbaycan telli çalgı aletleri arasında sağ elin baş ve orta parmaklarıyla ifa edilen yegâne alettir. Bazen sağ elin şahadet parmağına takılan yüksüğün altına koyulmuş mızrapla da çalınıyor. Tambur’un genel uzunluğu 940 mm, çanağının uzunluğu 385 mm, eni 200 mm, yüksekliği 135 mm, kolunun uzunluğu 340 mm, kellesinin uzunluğu ise 120 mm-dir. Şirvan tamburunun diyapazonu birinci oktavın “do” sesinden ikinci oktavın “mi” sesine kadardır.