Gıda endüstrisi

Gıda endüstrisi işletmelerinde çeşitli tarım ürünleri imal edilmekte ve gıda gibi tüketilmektedir. Gıda endüstrisi tesislerinin ayırıcı özelliği onların hemen hemen her yerde bulunmasıdır. Bu tip üretim tesisleri hem şehirlerde, hem de köy yerleşim birimlerinde faaliyet göstermektedirler.

Tarımda yetiştirilen ürünlerin çeşidi farklı olduğundan gıda endüstrisinin içeriği de zengindir. Değirmencilik bulgur, şeker, yağ, nişasta-patika, meyve-sebze konservesi ve çay endüstrisi işletmeleri bitkicilik ürünlerinin imalini gerçekleştirmektedir. Et, süt, yağ-peynir endüstrisi hayvancılık ürünlerinin imaline dayanmaktadır. Ekmek pişirme, makarna,  şeker, gıda-katkı işletmeleri ilk imalden geçmiş yarı mamulleri son ürüne dönüştürür. Tuz ve balık ürünlerinin işlenmesi de gıda sanayisinin bünyesine dahildir.

Şeker, bitki yağları, meyve-sebze konservesi ve yağ-peynirinin işlenmesi için gerekli olan hammaddelerin taşınması hayli karmaşık olduğundan ve belirtilen alanlar genellikle hammadde bölgelerinde geliştirilmektedir.

Ekmek imalatı, makarna, süt sanayisi işletmeleri büyük şehirlerde ve yoğun nüfusun yaşadığı tüketim bölgelerinde bulunmaktadır. Değirmencilik - bulgur, et sanayisi tesisinin ise hem hammadde, hem de tüketim bölgelerinde kurulması verimlidir.

Birçok gıda sanayisi ürünlerinin (üzüm, tütün, çay) ilk üretimi hammadde bölgelerinde yapılmaktadır. Onlar son ürüne tüketim bölgelerinde dönüşmektedir. Balık ürünlerinin işlenmesi ise sahil bölgelerinde ki tesislerde yapılmaktadır.

Gıda endüstrisi Azerbaycan\'da üretim yapılan ürünlerin miktarına ve bu alanda çalışan nüfus sayısına bağlı olarak sanayi alanları arasında ilk sırada yer almaktadır. Bu alan cumhuriyet tarımının uzmanlaşmış alanlarından birisidir. Gıda sanayisinde şarap, konserve, tütün ve mineralli sular üretilen temel ürünlerden birkaçıdır.

Şarapçılık ülkenin en yaygın alanlarından biridir. Üzümün ilk işleme fabrikaları onun ekildiği bölgelerde bulunuyor. Son ürün olan şarap ve konyak fabrikaları Bakü\'de (1 ve 2 sayılı), Gence\'de, Göyçay`da, Şemkir`de, Hanlar, Şamahı ve Nahçıvan\'da yaygın olarak bulunmaktadır. Azerbaycan\'ın şarap fabrikaları 60 markadan fazladır. 17 çeşit şarap ekşi şarap olarak nitelendirilir. Bunlardan bazıları; Bayan, Alşarap, Sadıllı, Medrese, Novruzlu, Şamhor, Garakenddir. 20 çeşit şarap portveyn tipi koyu desert şarabıdır. Bunlar; Ağstafa, Alabaşlı, Ağdam, Altın şerbet, Siyah yeri, Kara Çanak, Mil, Göytepe, Karabağ, Şahbuz, Azerbaycan, Şamahı , Kürdemir ve konyak çeşitleri ise; Gök-göl - 3,4,5 yıldızlı,Bakü, Yubileyni olmak üzere üretim yapılmaktadır. 2008 yılının verilerine göre, ilk 9 ayında Türkiye\'de 486,3 bin dekalitre votka, 57 bin dekalitre konyak, 605 bin dekalitre üzüm şarabı, 15,3 bin dekalitre şampanya şarabı, 3 166,9 bin dekalitre bira üretildi. Şu anda ülke topraklarında 44 alkollü içecek, 35 bira üreten işletme faaliyet göstermektedir.

Konserve sanayisi işletmelerinde meyve-sebzenin yanı sıra, meyve ve balık ürünleri imal ediliyor. Hammadde depolarına yakın olan meyve-sebze konservesi kurumları Haçmaz ekonomik ilçesinde yoğunluk göstermektedir. Bu konularla ilgili Guba-Haçmaz`da konserve tesisi; Guba, Gusar ve Hudat şehirlerinde konserve fabrikası faaliyet göstermektedir. Nahçıvan ekonomik bölgesinde Ordubat; Şeki-Zagatala ekonomik bölgesinde Şeki, Gebele, Balaken, Gah, Nic; Aran ekonomik bölgesinde Ucar, Göyçay, Sabirabad, Lenkeran-Astara ekonomik bölgesinde Lenkeran ve Masallı temel konserve ve endüstrisi merkezleridir. Hazar Denizinin ve Kura nehrinin balık kaynaklarının kullanılması üzerine Aran ekonomik bölgesinde Banka balık tesisi, Mingeçevir, Hacıkabul ve Hıllı balık fabrikaları faaliyet göstermektedir. Bunların yanı sıra, Lenkeran-Astara ekonomik bölgesinde bulunan Lenkeran balık fabrikası, Nerimanabat bahli kombinatı, Guba-Haçmaz ekonomik ilçesinde bulunan Hudat balık tesisi, Abşeron ekonomik bölgesine ait olan Hövsan`daki balık tesisi, H.Z.Tağıyev kasabasındaki fabrika temel balık işleme tesisleridir. Cumhuriyetin su depolarında, tatlı sulu göllerinde ayrıca, diğer barajlarda balık yetiştirme fabrikaları vardır. Onların çoğu Kuranın başlangıç noktasındaki Neftçala ilçesindedir.

Gıda endüstrisinin önemli alanlarına ait olan etin üretimi Bakü, Gence, Şeki, Mingeçevir, Nahçıvan, Ağdam, İmişli, Lenkeran ve Hırdalan`da bulunan et tesislerinde yürütülüyor. Bakü, Sumgayıt, Gence, Mingeçevir, Lenkeran, Hırdalan, Şamahı, Berde, Zerdap, Salyan ve Siyezen`de süt işleme tesisleri bulunmaktadır. Bakü, Gence, Nahçivan, Kürdemir, Ağdaş, Gümüşhane, Şabran ve Gilezi`de ülke çapında önemli değirmencilik tesisleri faaliyet göstermektedir.

Sanayinin bu alanları ve ekmek üretim, ülkenin iç talebinin karşılanmasına hizmet etmektedir. Şu anda ekmek üretim üzerine şehirlerin yanı sıra, köy ve kasabalarda da küçük işletmeler (küçük değirmenler ve ekmek üretim tesisleri olan fırınlar) kuruluyor ve onların ağı gittikçe genişletiliyor.

Ülkedeki tedavi amaçlı mineralli suların paketlenmesi önemlidir. Bu amaçla kullanılabilinecek mineralli sulara İstisu, Sirab, Badamlı, Vayhır, Darıdağ aittir. Artık bu yönde birkaç işletme faaliyet göstermektedir. Şahbuz ve Nahçıvan\'da Badamlı, Nahçıvan\'da Sirab gibi su doldurma tesisleri vardır. Nahçıvan`da bulunan Badamlı fabrikası 1949 yılında, Sirab fabrikası 1976 yılında inşa edilmiştir.

 Bakü, Gence, Hırdalan, Salyan ve Haçmaz`da bira fabrikaları bulunuyor. Ülkemizde ABD\'nin dünya çapında popüler olan Coca-Cola şirketinin yan kuruluşu Hırdalan yakınlarında faaliyet göstermektedir. 1 Ekim 1999 tarihinde ise Sulutepe kasabasında Pepsi-Cola sularının üretimi üzere işletme açılmıştır.

Azerbaycan\'da gıda endüstrisinde yukarıda belirtilen tesislerin yanı sıra, Lenkeran-Astara ekonomik bölgesinde çayın ilk imalatı fabrikaları, Bakü ve Lenkeran şehirlerinde çayın çekilip-bükülmesi fabrikaları bulunmaktadır.

Azerbaycan\'da Lenkeran çayı en kaliteli çay türü olarak bilinir. 1981 yılında Leypsig`de yapılan yarışmada Azerbaycan Buketi ödülüne ve altın madalyaya layık görülmüştür. 2002 yılında Madrid\'de yapılan uluslararası yarışmada Azerbaycan çayı 21. yüzyıl Avrupa\'nın altın ödülüne, 2005 Madrid\'de düzenlenen Kalite ve Teknolojiye göre yarışmasında Lenkeran`ın doğal çay ı Avrupa\'nın  Altın madalyasına layık görülmüştür. 2010 yılında ülke genelinde yeşil çay yaprağı üretimi 544,9 ton olmuştur. Tütünün ilk işleme alanında Şeki, Zagatala, Gebele, Balaken, Yevlah, Şerur ve Masallı tütün-fermantasyon fabrikaları, Bakü\'de ise tütün kombinatı bulunmaktadır. Bunların yanı sıra, Zagatala`da fındık temizleme fabrikası, kına paketleme departmanı, Abşeron`un Maştağa kasabasında zeytin işleme fabrikası, Bilgeh`te safran üretimi fabrikası vardır.

Pamuk tohumu Şirvan\'da olan yağ fabrikasında imal edilmektedir. Bu üretim sonucu oluşan ürünlerinden alınan gliserin sabun olarak hazırlanmak üzere Gence yağ fabrikasına gönderilmektedir.

Bakü, Sumgayıt ve Gence\'de şeker fabrikaları bulunmaktadır.