Sivil toplumun ve KİA`nın desteklenmesi

Azerbaycan özellikle son 10 yılda ekonomik alanda büyük ölçüde ilerleyerek dünyanın gelişmiş ülkeleri arasına dahil olmakla beraber, hem de sivil toplumun kurulması yönünde bir çok başarılar elde etmiş. Güçlü devleti şartlandıran faktörlerden birinin güçlü sivil toplum olduğunu dikkate alarak, Azerbaycan bu alanın gelişmesine özel önem verip, sivil toplum kurumlarının, Kitle İletişim Araçları`nın devlet tarafından desteklendiğine ilişkin somut mekanizmalar oluşturulmuş, insan haklarının korunmasının güçlendirilmesi amacıyla Ulusal Faaliyet Programı kabul edilmiş, siyasi partilerin devlet bütçesinden finanse edilmesi için yasal reformlar gerçekleştirmiştir.

Azerbaycan\'da sivil toplumun desteklenmesine ve gelişimine yönelik en önemli adımlardan biri sivil toplumun önemli öğelerinden olan Sivil Toplum Kuruluşları`nın dış donörlerden bağımlılığının azaltılması ve devletin bu kurumlar için esas donöre dönüşmesi için mekanizmanın bişimlendirilmesidir. Öyle ki, son birkaç yıla kadar Azerbaycan\'da faaliyet gösteren Sivil Toplum Kuruluşları kendi girişimlerini hayata geçirmek için ancak dış donörlerden, uluslararası kuruluşlardan ve fonlardan mali destek alabiliyorlardı. Devletle Sivil Toplum Kuruluşları arasında ortaklık pek gelişmemiştir. STK`ların dış donörlerden bağımlı olması hem de ulusal güvenlik açısından belirli rahatsızlıklar meydana çıkarıyordu.

Nihayet geniş toplumsal tartışmalardan, bu alanda uluslararası deneyimin öğrenilmesi üzerine Azerbaycan\'da da birçok gelişmiş Avrupa ülkelerinde olduğu gibi devlet-STK Ortaklığı için mekanizmanın oluşturulması meselesi çözüm buldu. Azerbaycan\'ın ekonomik gücünün artması STK`ların önerdikleri projelerin, sosyal ve kültürel yaşamın en çeşitli yönleriyle ilgili gerekli girişimlerin devlet tarafından finanse edilmesine de olanak sağladı. 27 Temmuz 2007 yılında Azerbaycan Cumhurbaşkanı\'nın emri ile Sivil Toplum Kuruluşu`na Devlet Desteği Konsepti onaylanmış, bu konsept ülkede STK sektörünün gelişiminin yeni aşamasının başlanması için temel ilkelerini belirlemiştir. Konsept ile ilgili sosyal sektörde giden ilkesel tartışmalardan sonra cumhurbaşkanın 13 Aralık 2007 tarihli fermanıyla Azerbaycan Cumhurbaşkanı yanında Sivil Toplum Kuruluşları`na Devlet Desteği Konseyi kuruldu ve Konsey`in Tüzüğü onaylanmıştır. Daha sonra STK temsilcileri arasında yapılan seçimler yoluyla Konsey üyeleri tayin edildi ve STK\'lara devlet desteği için geliştirilen mekanizma 2008\'e Nisanında faaliyete başladı.

Sivil Toplum Kuruluşları`na devlet desteğinin amaçları, toplumda yeni ilişkiler modelinin oluşturulması, sivil toplum enstitüsülerinin modernleştirilmesi, sivil inisiyatifinin artırılması, ulusal çıkarların korunması alanında STK`ların faaliyetlerinin teşvik edilmesi, onların sosyal önemli sorunların çözümüne dahil edilmesi, devlet ve toplumun gelişimi için önemli olan program ve projelerin finanse edilmesidir. Konsey`e devlet bütçesinden ayrılan paraların tutarının her yıl arttırılması da devletin sivil toplumun gelişimine dair uzun vadeli stratejisine hizmet ediyor. Öyle ki, 2009 yılında Sivil Toplum Kuruluşları`na, Devlet Desteği Konseyi`ne bütçeden ayrılan para 2 milyon manat olmuş, 2011 yılında bu tutar 2.8 milyon manata yakın olmuş, 2012 yılında ise Konsey\'e ayrılan para daha 1 milyon manat arttırılarak 3.8 milyon Manatı geçmiştir. Para tutarının her yıl arttırılması ülkede sivil toplumun oluşturulması sürecinin gelişmesi yönünde ulusal sivil toplum kuruluşlarının daha etkin katılımını sağlamak, ayrıca sivil toplum kuruluşlarına devlet kaygısını güçlendirmek amacı taşıyor.

Azerbaycan devleti sivil toplumun gelişmesinde KİA`nın rolünün ne kadar önemli olduğunu dikkate alarak bu alanın gelişimine ulaşmak için özel mekanizmalar biçimlendirmiş. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev defalarca konuşmalarında belirtmiştir ki, ülkede gelişmiş, profesyonel ve bağımsız KİA`nın faaliyetlerinin desteklenmesi Azerbaycan devleti politikasının temel prensiplerinden biridir. Bu prensip dahilinde toplumda ifade özgürlüğünü, insanların objektif bilgi elde etmek hakkını, ayrıca kitle iletişim araçlarının bağımsızlığını sağlamak amacı ile devlet tarafından tespit edilen önlemleri uygulamak için 2008 yılında Cumhurbaşkanına bağlı KİA`na Yardım Fonu (KİAYF) kuruldu. 2009 yılında faaliyete başlayan Fonun oluşturulmasında amaç sivil toplum yapılanması sürecinde KİA`nın önemli rolü dikkate alınarak ülkede fikir, söz ve bilgi özgürlüğünü geliştirmek, kitle iletişim araçlarının bağımsızlığını desteklemek, idarehanelere yardım mekanizmasını geliştirmek, bilgi sektöründe yeni bilgi ve iletişim teknolojilerinin uygulanmasını teşvik etmek, toplum ve kitle iletişim araçları arasında etkin işbirliğini güçlendirmek, gazetecilerin profesyonelliğinin ve sorumluluğunun yükselmesine ortam yaratmak, sosyal korumasını güçlendirmek, devlet ve toplum için öncelik teşkil eden sorunların çözümünde kitle iletişim araçlarının potansiyelini verimli kullanmak gibi önemli görevlerin çözümüdür.

Fakat bu alanda devlet desteği politikasının temel ilkelerinden biri KİA`nın bağımsızlığının korunması, onların faaliyetlerine herhangi müdahalenin istisna edilmesidir. Bu ilke KİAYF-nun faaliyetlerine ilişkin Cumhurbaşkanının emri ile onaylanmış konseptde resmen yer almıştır. Tesis edildiği günden itibaren 2012 yılına kadar KİAYF`e devlet bütçesinden 10 milyon manata yakın para ayrıldı. Aynı para hesabına ülkede faaliyet gösteren gazetelere, haber ajanslarına hem doğrudan, hem yarışma esasında somut projelerin gerçekleştirilmesi için paralar ayrılmıştır. Bu paraların ayrılması KİA`nın idarehanelerinin modern teknolojilerle temin edilmesine, gazetecilerin çalışma koşullarının iyileştirilmesine ve uzmanlık becerilerinin arttırılmasına destek verdi. Ayrıca Azerbaycan devleti KİA çalışanlarının sosyal durumunun iyileştirilmesi yönünde de adımlar atmış, gazeteciler için konut binasının inşa edilmesi projesi için başkanın emri ile KİAYF-e 5 milyon manat para ayrılmıştır.

Her bir demokratik, çoğulcu bir toplumda olduğu gibi Azerbaycan\'da da siyasi partiler önemli toplumsal kurumlardır. Bu kurumların gelişimini desteklemek güçlü devlet yapılanmasının yönlerinden biridir. Azerbaycan\'da siyasi partilerin faaliyetlerinin teşvik edilmesi, onların seçimlere katılımının ve böylece çok partili demokratik sistemin gelişmesini başarmak amacıyla bu alana devlet desteği mekanizmasının oluşturulması uzun süre gündemde olmuştur. Azerbaycan siyasi partilerin devlet bütçesinden finanse edilmesi konusunda gelişmiş Avrupa ülkelerinin tecrübesini öğrenip, bu alanda AGİT ve diğer uluslararası kuruluşlarla yakın işbirliği etmiştir. Nihayet Azerbaycan\'da ilk kez siyasi partilerin devlet bütçesinden finanse edilmesi için yasama reformları gerçekleştirilmiştir. Siyasi partiler hakkında kanuna yapılmış değişiklikler sonucunda 2013 yılından itibaren ülkede siyasi partilerin devlet bütçesinden finanse edilmesi gerçekleştirilecek. Finanse edilme sırasında Avrupa ülkelerinin tecrübesi esas alınacak, siyasi partilerin seçimlerde topladıkları sesler ve milletvekillerin sayısına uygun devlet bütçesinden onlara para ayrılacaktır. Kanunda yapılmış değişiklikler gereğince paraların toplam hacminden % 10\'u ileri sürdüğü adaylar Milli Meclis\'e yapılan son seçimlerde geçerli oyların en az % 3\'nü kazanan, fakat MM-de temsil edilmeyen siyasi partiler arasında kazanılan oyların sayısına orantılı olarak bölünür. Bütçe parasının % 40`ı MM-de temsil edilen siyasi partiler arasında eşit bölünür. Geri kalan paranın % 50\'si ise Milli Meclise seçilen milletvekillerinin sayısına orantılı olarak bölünecek. Bu, Azerbaycan\'ın üye olduğu Avrupa Konseyi ve AGİT tarafından da olumlu karşılanan böölme ilkesidir.

Azerbaycan devleti sivil toplumun gelişmesine yönelik politika çerçevesinde ülkede insan hakları ve özgürlüklerinin korunmasını da güçlendiriyor. Bu amaçla 2011 yılının Aralık ayında Cumhurbaşkanı tarafından Azerbaycan\'da insan hakları ve özgürlüklerinin korunması etkinliğini arttırmak alanında Ulusal Faaliyet Programı`nı onaylanmıştır. Ulusal Faaliyet Programı insan haklarının daha güvenli korunması için mevzuat, mahkeme-hukuk sistemi, normatif ve yasal esasın geliştirilmesi konusunda reformlar öngören kapsamlı, kalıcı bir belgedir. Ulusal Faaliyet Programı kavramsal, önemli niteliktedir ve Azerbaycan 2020: geleceğe bakış kalkınma stratejisi çerçevesinde öne sürülen görevler bağlamında gözden geçirilmelidir. Bu belge insan haklarının korunmasının Azerbaycan Cumhurbaşkanı\'nın yürüttüğü politikanın önceliklerinden biri olduğunu doğruluyor. Ulusal Faaliyet Programının kabul edilmesi Azerbaycan\'ın Yakın Komşuluk Politikası ve Doğu Ortaklığı girişimleri çerçevesinde yakın ortaklık yaptığı Avrupa Birliği, ayrıca AGİT tarafından insan haklarının korunması yönünde önemli bir adım olarak değerlendirilmiştir.

Böylece, sivil toplumun, KİA`ın, siyasi partilerin desteklenmesine yönelik politika Azerbaycan\'ın ilerici sosyal politikası, gelişmiş ekonomisi ve bölgede sağlamlaşmış konumu olan modern ve demokratik ülkeye çevrilmesine dair ülke başkanının seçtiği stratejik çizginin gerçekleştirilmesine hizmet ediyor.