Ordu kuruculuğu

Azerbaycan 3.3 milyar doları geçen yıllık askeri bütçesi, en yeni teknolojilere dayalı mühimmat ve savaş araçları ile donatılmış, NATO standartları doğrultusunda eğitim görmüş silahlı kuvvetleri ile Güney Kafkasya\'da kudretine göre lider ülkedir. Ayrıca Azerbaycan silahlı kuvvetlerinin göstergeleri onun eski Sovyet coğrafyasında da en güçlü ve savaş hazırlıklı ordulardan biri olduğunu doğruluyor. Azerbaycan\'ın gelirlerinin artmasının yanısıra silahlı kuvvetlerinin modernize edilmesi, yeniden yapılandırılması, en yeni ve güçlü savaş araçları ile donatılması sürecini hayata geçirmektedir. Bu, militarizasyon politikası değil ve Azerbaycan\'ın karşılaştığı ulusal güvenlik sorunları, bölgeyi kapsayan riksleər, Ermenistan tarafından yapılan askeri saldırı sonucunda ülkenin toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin ihlal edilmesi, topraklarının % 20-nin 20 yıldan fazladır işgal altında olması ve Dağlık Karabağ sorununun görüşmeler yoluyla çözümüne yönelik arabuluculuk çabalarının sonuç vermemesi ile ilgili atılmış zorunlu adımdır.

Herhangi bir ülke için savaş hazırlıklı, modern silahlar ve savaş araçları ile donatılmış ordunun oluşturulması, saklanması büyük miktarda paralar gerektirir. Bu nedenle de Azerbaycan güçlü silahlı kuvvetlere sahip olmak için ülkenin ekonomik gücünün artması ile paralel şekilde askeri maliyetlerini de arttırdı. 2003 yılında Azerbaycan\'ın askeri bütçesi toplam 135 milyon ABD doları olmuştursa, 2011 yılında bu rakam 3.3 milyar doları geçmişti. Azerbaycan\'ın askeri masraflarında artış dinamiği her yıl devam ediyor ve artık 2010 yılında bu harcamalar 2 milyar 150 milyon dolara ulaşarak Ermenistan\'ın genel devlet bütçesinin giderlerini geçmiştir. Azerbaycan\'ın askeri masraflarında en büyük artış ise 2011 yılında yapıldı. Aynı yıl için devlet bütçesinde askeri harcamalar 2010 yılına göre % 90-a  kadar çıkarılmış ve 3.3 milyar dolara olmuştur. Kıyasladığımız zaman belirtilmelidir ki, bu yıl için Ermenistan\'ın devlet bütçesinin genel harcamaları toplam 2 milyar 350 milyon dolar etmiş. Ermenistan\'ın 2011 yılı için askeri harcamaları ise toplam 387 milyon dolar, yani Azerbaycan\'ın askeri bütçesinden neredeyse 10 defa az olmuştur. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü\'nün (SİRRİ) dünya ülkelerinin askeri bütçeleri ile ilgili 2012 yılı için açıklanan raporunda da deniliyordu ki, 2008 yılından itibaren dünyada askeri bütçesini en çok arttıran ülke Azerbaycan olmuş: yaklaşık yüzde 60. (Savunma Sanayii Bakanlığı`na ayrılmış paralar bu rapora dahil değildir)

Azerbaycan\'ın askeri masraflarını bu hızla ve sürekli şekilde artırmasını zorunlu kılan başlıca sebeplerden biri de silahlı kuvvetler emrindeki Sovyet yapımı, eskimiş askeri tekniği yenilemek, onu en yeni teknolojiler bazında hazırlanmış modern savaş araçları ile donatmak, ayrıca silahlı kuvvetlerin özel heyetinin sosyal durumunu iyileştirmek ve askeri eğitimde yeni yöntemi uygulamak gerekliliği oldu. Ülke askeri masraflarını artırmakla paralel şekilde askeri-teknik alanda yoğun ortaklık yaptığı ülkelerden yeni silah sistemleri ve savaş araçları elde etti. Bu zaman Hava Kuvvetleri, Kara Kuvvetleri, sınır birliklerinin, hava savunma birliklerinin savaş kabiliyetinin artırılması ile ilgili ihtiyaçlar baz alınarak yapılmıştır. Azerbaycan kendi ordusunun silah ve mühimmat ile donanımında yabancı ülkelerden bağımlı olmamak için ulusal askeri sanayisini de biçimlendirmiş. 2005 yılında tesis edilen Savunma Sanayii Bakanlığı kurumlarında şu anda yüzlerce isimde askeri amaçlı ürün üretilmektedir.

 

BMT-nın Sıradan Silahların Sicilinde ve diğer açık kaynaklarda yer alan bilgilerin analizi gösteriyor ki, Azerbaycan kendi Hava kuvvetlerini güçlendirmek için geçtiğimiz yıllarda Ukrayna ve Beyaz Rusya`dan onlarla dördüncü nesil modernleştirilmiş MiG-29 Fulcrum savaş uçakları amış, ayrıca Pakistan yapımı 20\'den çok JF-17 uçaklarının alınması için sipariş vermiştir. Ayrıca geçtiğimiz birkaç yıl içinde Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya`dan 100\'den fazla Mi-35M, Mi-24, Mi-8, Mi-17-1V tipli savaş, askeri nakliye ve saldırı tipli helikopterlerin alınmasını gerçekleştirmiştir. Aynı anda yeni nesil savaş tekniği olarak algılanan pilotsuz uçakların elde edilmesi ve ortak üretimi için dünyanın en çok gelişmiş askeri sanayilerinden birine sahip olan İsrail\'le yoğun ortaklık ediliyor. Bu ortaklık çerçevesinde İsrail yapımı olan onlarca Orbiter, Aerostar, Seacher, Hermes-450, Heron tipli pilotsuz istihbarat uçakları alındı. Sonuçta Azerbaycan bölgede en güçlü Hava Kuvvetleri\'ne sahip olan ülkeye dönüşmüştür. Ayrıca Orbiter ve Aerostar pilotsuz uçaklarının ortak yapımı için Bakü\'de işletme kuruldu. İsrail\'den pilotsuz uçakların ve diğer askeri araçların alınmasına dair işbirliği şimdi de devam etmektedir.

Hava savaş ve istihbarat araçları ile birlikte Azerbaycan büyük miktarda zırhlı savaş tekniği, özellikle tanklar, yaya savaş makineleri, jet top sistemleri, aynı zamanda hedefi net vura bilen sistemler, uzun menzilli top makinaları, hava saldırısına karşı güçlü savunma sistemleri dahil olmak üzere Rus yapımı ve şu anda dünyada kendi sınıfına göre en güçlülerden biri olarak düşünülen S-300 PMU-2 Favori uçaksavar-füze kompleksleri amış. Ayrıca İsrail yapımı Barack-8 uçaksavar-füze komplekslerinin ve Green Pine radarlarının alınması da ülkenin hava saldırısından güvenilir şekilde koruma sağlaması işin  olanak verdi. Askeri uzmanlara göre, Azerbaycan şimdi güçlü hava kuvvetlerine sahip olmakla birlikte hava saldırısından güvenilir savunma sistemi de kurmuştur, bununla da stratejik açıdan önemli nesnelerin mümkün hava saldırılarından korunmasına teminat yarattı. Aynı zamanda Azerbaycan bölge ülkeleri arasında kendi zırhlı askeri tekniğini üreten ilk devlettir. Savunma Sanayii Bakanlığı yabancı ortaklarla birlikte Matador ve Marauder isimli zırhlı taşıyıcıları üreterek onların Savunma Bakanlığı emrine verilmesini hayata geçirmektedir. Yerel askeri sanayinin yapımı olan 14.5 milimetrelik İstiklal keskin nişancı tüfeği ise kriterlerine göre kendi sınıfında dünyada ön sıralarda gidiyor.

Uluslararası askeri uzmanlar da Azerbaycan silahlı kuvvetlerinin kendi kriterlerine ve sahip olduğu savaş tekniğine göre bölgede en güçlü olduğunu onaylıyorlar. Büyük Britanya`dakı Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü\'nün Askeri Bilanço 2011 ve Askeri Bilanço 2012 raporlarında Azerbaycan silahlı kuvvetlerinin göstergeleri bazında yapılan karşılaştırmalı tahlilde de bu konuda bilgi veriliyor.

Azerbaycan geçtiğimiz yıllarda Sovyet döneminden miras kalmış Hazar filosunu da modernleştirmek ve güçlendirmek yönünde önemli ilerlemeler yaptı. Şu anda Azerbaycan\'ın Askeri Deniz Kuvvetleri (ADK) imkanlarına göre Hazar Denizi\'nde Rusya\'dan sonra ikinci en güçlü filo olarak düşünülür. ADK nin bünyesine sahil muhafaza taburu, çıkarma gemileri taburu, tral taburu, arama-kurtarma gemileri taburu, eğitim gemileri taburu giren genellikle suüstü gemiler kolundan oluşmuştur. ADK nin emrinde onlarca farklı tip ve amaclı gemiler var. Azerbaycan 2000\'li yılların başlarından itibaren Hazar filosunu modernleştirmek için ABD ve diğer ortak ülkelerle işbirliği yaptı. ADK nin bünyesinde Hazar\'daki en önemli petrol-gaz altyapısını muhafaza etmek, ülkenin su sınırlarını korumak için Özel Harekât güçleri kuruldu.

Bugün Azerbaycan ADK nin personel teminatını Azerbaycan Harp Denizcilik Okulu gerçekleştirir. Filo için personel hazırlığı konusunda Azerbaycan müttefik ülke olan Türkiye\'nin Askeri Deniz Kuvvetleri ile işbirliği yapıyor. Ayrıca Harp Denizcilik Yüksek Okulu ile Amerika\'nın Sahil Güvenliği Akademisi arasında işbirliği kuruldu. Azerbaycan\'la ABD arasında imzalanan askeri işbirliği üzere İş Planı çerçevesinde de önemli yeri Azerbaycan\'ın deniz güvenliğinin güçlendirilmesi tutuyor. İş Planı çerçevesinde Azerbaycan ADK nin özel görevlilerinin özel askeri deniz operasyonları, deniz enerji altyapılarının güvenliğini sağlamak, mayından temizleme işlemleri, ADK özel görevlilerinin Hazar Denizi\'nde herhangi bir ortamda geminin kontrolü, gemiye erişim, arama ve zapt etme işlemlerine hazırlamak, sualtı işlemler ve kıyı boyu arzilerde olan istihbarat gerçekleştirmek olanağı ve b. alanda sürekli eğitimler düzenlenmektedir. Azerbaycan 2012 yılının başlarında İsrail\'den Gabriel-5 gemi aleyhine kanatlı füzeleri almakla Hazar\'da kendi konumlarını hayli güçlendirmiştir.

Azerbaycan kendi ordusunu modern savaş araçları ile donatmasının yanı sıra özel heyetin NATO standartlarına uyarlanmış profesyonel hazırlık geçmesine de özel önem veriyor. Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri 1994 yılından NATO ile Barış için Ortaklık Programı çerçevesinde işbirliği yapıyor, ayrıca Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri\'nin bazı yabancı devletlerle ilişkileri var. Başka ülkelerle ilişkiler Azerbaycan ordusunun güçlenmesine daha da yardımcı olur. Azerbaycan Askeri Deniz Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri tam olarak NATO standartlarına uyğunlaştırılmıştır. NATO çerçevesinde Azerbaycan\'ın askerleri meşgaleler geçiriyor ve yabancı dil kurslarında yer alıyorlar. Barış için ortaklığın en aktif mekanizması olan Bireysel Ortaklık Hareketi Programı geniş alanlı öğretim ve eğitim çalışmalarını kapsar. Her yıl NATO-Azerbaycan arasında olan Kişisel Ortaklık Programı çerçevesinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri\'nin 1000 \'den çok özel heyeti çeşitli askeri alanlarda eğitim tedbirleri ve öğretilerde yer alıyor. 1997 yılından itibaren Haydar Aliyev adına Azerbaycan Harp Okul`un, 2000 yılından itibaren Silahlı Kuvvetler`in Askeri Akademisi\'nde, 2001 yılından itibaren ise Silahlı Kuvvetler`in Eğitim ve Öğretim Merkezi\'nde NATO askeri eğitim sistemi uygulanır. Şu anda Azerbaycan\'ın NATO\'ya entegrasyonu ile ilgili yeni ikili plan üzerinde çalışma yapılıyor.

Azerbaycan silahlı kuvvetleri NATO ve BMT-nin bir takım barış operasyonlarına da aktif destek veriyor. 1999 yılının Eylül ayından başlayarak Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri\'nin barışçı bölümleri Kosova\'da, Afganistan\'da ve Irak\'ta uluslararası barış güçlerinin içinde hizmet ediyorlar. 34 askerden oluşan Azerbaycan barış kontenjanı  1999-2008 yılları arasında Kosova\'da Türkiye barış güçlerinin içinde başarıyla hizmet yapmıştır. 1988 yılında Kosova kendi bağımsızlığını ilan ettikten sonra Milli Meclisi`nin kararı ile Azerbaycan barış kontenjanı Kosova\'dan çıkarıldı. Bu süre içinde toplam 400 Azeri barış  güçleri Kosova\'da hizmet yapmıştır.

Azerbaycan askerleri Irak\'ta da BMT Güvenlik Konseyi tarafından 2003 yılında kabul edilen karar gereği hizmet ettiler. Irak\'taki Azerbaycan barış kontenjanı 150 asker ve subaydan oluşmuş. 2008 yılı Kasım ayında Milli Meclis\'in kararı ile Azerbaycan barış kontenjanı Irak\'taki misyonunu sona erdirip geri döndü. Halihazırda Azerbaycan barış  güçleri Afganistan\'daki uluslararası barış operasyonlarına destek vermektedir. Afganistan\'ın güvenliğini sağlayan uluslararası güçler bünyesinde 90 Azerbaycanlı barış  güçleri hizmet ediyor.

Böylece, Azerbaycan Güney Kafkasya\'da en güçlü silahlı kuvvetler biçimlendirmekle bölgede kendi konumlarını güçlendirmiştir. Azerbaycan\'ın güçlü silahlı kuvvetlere sahip olması ülkenin toprak bütünlüğü ve egemenliğinin barış yolu ile restorasyonu, Dağlık Karabağ sorununun uluslararası hukuk ilkeleri temelinde çözümü için de önemli bir faktördür.